Lompat ke konten Lompat ke sidebar Lompat ke footer

Lontar Sundari Bungkah


TEKS
1b. Ong awighnamastu nama siddhi. Sunari bungkah. Iki aksarane kagaduh antuk sira pandhe, mijil sira sakeng majapahit, sukeng paasung mpu brahma wisesa, sakeng bhatara brahma, pū, 0, pawintěnaning tastra, suka, surang, pnuhaning tdung kalawan taleng. Mangkana kawruhakna, eka brahma, wisnu iswara, ingaran, sunari bungkah, ika, nga, wit, bwanane kabeh, wulu, Madhya suka, tiga kabdanya, wigālanā, tigamurti, kumara gananya marasiddhi, hanā sira mtu ring gaganā hning, duk mětu anā kadi gadgad, gěng ira, měntik sira apah, arupa sira pangutik pangrupak, hanā swenya, 3, puluh, hanā gěng ira kadi hngit, kbah sira arěp anadah, anyěněng sira kadgā, ngaran sira i tan-

TERJEMAHAN
1b. Ya Tuhan, semoga tiada rintangan. Sunari bungkah. Inilah aksara yang dijunjung oleh sang Pande, lahir dari Majapahit, dengan kebahagiaan Mpu Brahma Wisesa dalam pemujaan, kepada Bhatara Brahma, pu, 0, penyucian ajaran sastra, dengan senang hati, surang, penuh dengan tedong dan taleng. Demikianlah hendaknya dipahami, eka brahma, wisnu, iswara, namanya, sunari bungkah itu, disebut, sebagai asal dari semua dunia, ulu, madya suka, tiga perbedaannya, wigalana, tiga murti, kumara gana yang bertuah, adalah beliau yang muncul dari angkasa yang hening, pada saat ada yang muncul seperti hama, ia besar, ia tumbuh menjadi air, berubah menjadi pisau pangrupak, adalah lamanya 3 puluh, adalah besarnya seperti langit, ia rebah hendak ingin memakan, ia berwujud sebuah keris, dinamakan I Tanda

TEKS
2b. dā langlang, malih sira ambuwatang, něm puluh, hanā ěng ira makadi ngit, añjěněng sira i prana, malih sira ambuwatang roras puluh, hanā gěng ira kadi jawā, kweh mtu, malih ambwatang sira lih māla spuluh, hana gěng ira kadi jail, hanā pwa gunung bali, hanā bala, hanā carakā, malih ambwatang sira plukutus pulah, hanā gěng ira salumbangan, malih sira ambwatang salikur puluh, hanā gěng ira kadi rurub kajang. Alalanā, anlu ptak, hanā rakwa gumi tanah lan langit, matunggalan marekā, mijil, bhatara brahmā saking bumi akasā. Dadya murub tan sipi ingkang gni kukus sira bhatara brahmā, kumrěbanā ikang bumi, lawan langit, hyang bubu lawan awun-

TERJEMAHAN
2b. Langlang, kemudian bergerak lagi, enam puluh, keadaannya seperti langit, ia diam di lega prana, kemudian lagi ia bergerak dua belas, adalah besarnya seluas Jawa, banyak muncul, lalu bergerak lagi lima belas, adalah besarnya seperti jail, adapun gunung Bali, ada pasukan, ada pengabdi, kemudian bergerak lagi sampai delapan belas, ada besarnya salumbangan, kemudian bergerak lagi dua puluh satu, ada besarnya seperti kain kajang penutup mayat. Alalana, anelu petak, adalah konon bumi, tanah, dan langit, semuanya asalnya satu, kemudian muncul dewa Brahma dari bumi dan angkasa, dengan api yang berkobar menyala, hendak membakar bumi dan langit, Hyang Bubu dan Awun-awun

 TEKS
3a. awun, lumaris awor lawan ikang agni. Kukus ikā, matmahan, megā, megā, matmahan toya. Ngaran ika tirta kamandhalu, raris mětu riris, matmahan saběh. Hana ta brahmā lawan wisnu, hana sira sasih, kasaběh babět tan sipi. Kukus ambu lawan awu, sami karěrěban dening andus ikā. Meghā, ghni, awu, awor lawan ikang aghni, raris angranāsika idā hyang aghni, ma, Ang Ung Mang, titah tuhur tah nuli idā ngěndah mandalā, murub ngetan, bulon, murub ring daksina utara, těkā kukus ika maring gunung, pulo sajawā-jawā, nga, sira tatit, sami kang pulo padā sinawutan, dening tirta bhatara bhawanā, tirta kamandhalu. Mawarah sira bhatara ghni, warah

TERJEMAHAN
3a. Segera api itu terbang melambung. Asapnya itu, menjelma menjadi mendung, mendung tersebut menjelma menjadi air. Yang namanya trita kamandalu, kemudian muncul gerimis, yang menjadi hujan. Adalah Brahma dan Wisnu, beliau ada di bulan, diterpa hujan lebat. Asap awan dan abu, semua itu diselimuti oleh asap. Mendung, api, abu, bercampur dengan api, kemudian Sang Hyang Agni mengeluarkan kesaktiannya, dengan mantra, Ang Ung Mang, dengan perintahnya sekejap beliau menjelajahi seluruh lapisan dunia, menyala merambat ke barat, ke timur, berkobar di selatan ke utara, sampailah asapnya di gunung, di seluruh pulau Jawa, yaitu, kilat, semua pulau menyambut datangnya tirta Bhatara Bhawana, yaitu tirta kamandalu. Bersabdalah Bhatara Agni, “ku perintahkan

 TEKS
3b. aku kilat, syapa wani ring awak sariranku, wah sirěp, pandung wurung, angaděg aku i barugudud. Mangke huwus mangkana, hanā sira mtu, sintang teja tranggana, iki ingaranan, tulis langit, suk sira kari hngit, pangreka nira bhatara brahmā, hanā mtu surya lawan wulan, hanā windu, iki kalinganya, sira bhatara brahmā angawe bumi, kalawan langit, dening windu suwung. Hanā pangruwak hanā měnděk, hanā ikang pajněngan, nga, kadgahana kidang marupa, hanā mañjangan palinggā, ingaranan ěmas. Hanā pangrekaning bandera wisnu, sor lawan luhur, padā ya mareka, mangke mayoggā sira bhatara brahmā angadakakěn sira, nga, sirā mpu brahma wisesa. Matunggalan sira lawan mpu ga-

TERJEMAHAN
3b. kilat, siapakah yang berani terhadap diriku, maka akan tidur, sia-sia dan terculik, berdirilah aku di Barugudud. Kini setelah itu, ada yang muncul, gugusan bintang dan asteroid, ini disebut, hukum semesta, beliau masuk saat masih lunak, penciptaan Bhatara Brahma, muncul kemudian matahari dan bulan, ada bumi, inilah sabda, Bhatara Brahma saat menciptakan dunia dan langit berawal dari kekosongan dunia. Ada yang membuka ada yang masuk, adalah sebuah perwujudan, yaitu keris yang berbentuk kijang, adalah kendaraan kijang, disebut berwarna emas. Adalah penciptaan panji Wisnu, atas dan bawah, semuanya, kini beryogalah Bhatara Brahma, beliau menjelmakan seseorang, yang namanya, Mpu Brahma Wisesa. Beliau bersatu dengan Mpu

TEKS
4a. luh. Turune sira bhatara brahmā matmahan, mpu brahmā wisesa, lanang pwa sira. Mpu galuh wadon. Kukus ira bhatara brahmā, matmahan sira mpu sugun, añějěh kukus ira bhatara brahmā matmahan sampěh, saběh ira, matmahan sira gandring. Tuwi mangkāna kweh pwa ikang běha, mwang běhane sira bhatara brahmā, matmahan sira raja dewata. Nga, Ongkara ika catur, ambu nira bhatara brahmā, mijil dadi wong sudra, ika krananya, makweh hanā wong lanang wadon, sapulo-pulo. Wtune wong kayekā. Ingarananta pañca manusa. Sahanane sirang mpu brahmā wisesa, sira tā anggawe pratiiti padā. Hanā lělěnone sira mpu brahmā wisesā. Iděpāku sang hyang ta yā urip

TERJEMAHAN
4a. Galuh. Bhatara Brahma turun menjelma, menjadi Mpu Brahma Wisesa, sebagai seorang laki-laki. Mpu Galuh sebagai seorang perempuan. Asap beliau Bhatara Brahma, menjelma menjadi Mpu Sugun, embun dari asap Bhatara Brahma menjadi Sampeh, hujanNya menjadi Gandring. Sungguh demikian banyaknya ciptaan, dan ciptaan beliau Bhatara Brahma, yang menjadi Raja Dewata. Yaitu, Ong kara itu ada empat, awan beliau Bhatara Brahma, muncul menjadi orang sudra, itu sebabnya, banyak ada orang laki-laki dan perempuan di setiap pulau. Banyaknya penjelmaan manusia itu, dibedakan menjadi panca manusia. Diantaranya adalah Mpu Brahma Wisesa, beliau yang membuat peraturan di dunia. Adapun bicara Mpu Brahma Wisesa. “Anggapku Hyang Taya Urip

TEKS
4b. wsi, wsi ěnyug dadi banyu, banyu matmahan, tirta. Hanā ikang toya. Iděpāku sang hyang tayā urip, wsi, wsi ěnyug dadi pusuh, iděpku sang hyang urip, wsi, wsi ěnyug dadi timah. Kadi iki tatabwane sira, hyang mpu brahmā wisesa kawi, Ang Ung Mang. Ang, nga, ghni. Ung, toya, Mang, eling, nga. Hanā pwa mpu krěta, mpu cnā, sang dwija, sang krawa putra, kiwa lawan těngěn, nga. Sira sang mpu brahmā wisesa, atakansi wsi wrěsani. Sira purwawati. Sirā ning rabhawā brahmā, agunung maspait, nga, gunung jambu dwipa, gunun mahāmeru, palinggih ira sang hyang pasupati, meru tumpang sawlas. Majapahit, palinggihan nira bhatara brahmā. Meru agdong wsi kainěngan, dening wsi, kinañjingan, wsi. Maspahit, palinggih idā bhatara wisnu, agdong

TERJEMAHAN
4b. Besi, besi dicairkan menjadi air, air menjelma menjadi tirta. Maka terciptalah air. Anggapku Sang Hyang Taya Urip, besi, besi dicairkan menjadi jantung, keinginanku wahai Sang Hyang Urip, besi, besi dicairkan menjadi timah. Seperti itulah ucapan Hyang Mpu Brahma Wisesa Kawi, Ang Ung Mang. Ang, adalah, api. Ung, air, Mang, sadar, disebutkan. Adalah Mpu Kreta, Mpu Cena, Sang Dwija, Sang Krawa Putra, sebagai kiri dan kanan. Sang Mpu Brahma Wisesa, menjadi wesi wresani. Purwati pada rabhawan brahma, menjadi gunung maspahit, yaitu gunung Jambu Dwipa, gunung Mahameru, stana Sang Hyang Pasupati, yaitu meru tingkat sebelas. Majapahit, sebagai stana Bhatara Brahma, yaitu meru gedong besi, dikelilingi oleh besi, dan setapak besi. Maspahit, sebagai stana Bhatara Wisnu, gedong

TEKS
5a. watu, padmasana. Puput prětingkahing lingganing bhatara. Malih mtu hanā toyā sira mpu galuh, mawaras ikang gunung sami angaran, bhatara wisnu, kasusun, dening bhatara brahmā. Dadya mtu hanā toyā saking prětiwi, akasā, sami sajawā-jawā mauripa. Denira wisnu, sami padā tkěs ikang gunung, smā. Mtu kunang ikang lumut, ring prětiwi akasa, denira mijil, toya saking bhatara, ingaran, sang dwaja, purusyaning dwijā wtu dadi ulam. Hanā pwa minā kabeh. Ingaranan ulam alit-alit, padā ya mabinā-binayan kang ulam ika. Agung alit, sakatah kwehnya, tiksnāning ulam. Purwaning toyā, banyu agung, nga, sgara, kweh punang mina, agěng malit, padā sata warna, padā pakerti nira bha-

TERJEMAHAN
5a. Batu, padmasana. Usai pergerakan stana dewata. Kemudian muncullah air dari Sri Mpu Galuh, sehingga menyebabkan gunung-gunung terselamatkan, Bhatara Wisnu, yang dibentuk oleh Bhatara Brahma. Sehingga muncul adanya air dari tanah pertiwi, angkasa, semua daerah menjadi hidup. oleh Wisnu, semua gunung menjadi tegak berdiri. Muncul adapun lumut, di tanah dan angkasa, muncul oleh beliau, air dari dewa, yang namanya, Sang Dwaja, keberanian seorang pendeta yang muncul menjadi ikan. Adalah semua ikan. Yang disebut ikan kecil-kecil, ikan yang sangat beraneka ragam. Besar dan kecil, dari semua ikan banyak yang menyengat. Asal mula air, air besar, yaitu, samudera, banyak ada ikan, besar dan kecil, berwarna warni, semua berkat anugerah Bhatara

TEKS
5b. tara karo. Prasama nikang sagara lawan gung, ikang gunung mtu toya anakan, saking jurang-jurangnya, mtu pwa ikang dukut, maring pratiwi akasā, padā ya maurip měntik panyliknyik, mtu dukut ika, hanā pwa mtu kang trěna. Trěna, nga, taru latā, padā maring gunung marata. Sami taru ikā padhā maěmbung, sami rob, rwa nikang taru latā. Kweh kang taru, sami abina-binayan, taru ika. Hanā mtu ikang ulad-dalid, ring taru, mtu ikang kumandang-kumanding, kumdap-kumdip, kumatap- kumitip. Mtu pwa ika sang hyang tayā, sang hyang titi, sang hyang kuyangyang, mwah kudā banteng rāja, wok sidā malung, singgā asu gaplong, sor smut sadulur, tkeng ngosngos, kalā enggongan, warahaning gagak ptak, mwang paksi

TERJEMAHAN
5b. Karo. Semua lautan dan pegunungan, pada gunung muncullah sumber-sumber mata air, dari jurang-jurang, muncul juga rumput, di tanah pertiwi dan langit, semuanya tumbuh subur, muncul juga trena. Trena adalah tumbuhan menjalar, tumbuh melata di setiap gunung. Semua pohon tumbuh lebat, daun pohon dan tumbuhan merambat semuanya rimbun. Banyak pepohonan, beraneka ragam jenis pohon tersebut. Adapun muncul goncangan pada pohon, kemudian muncul kumandang-kumanding, makhluk berkelap-kelip, serangga. Muncullah Sang Hyang Taya, Sang Hyang Titi, Sang Hyang Kuyangyang, dan Kuda Banteng Raja, Wok Sida Malung, Singa Asu Gaplong, Sor Semut Sadulur, sampai dengan Ngosngos, Kala Enggongan, suara Gagak Petak, dan burung

TEKS
6a. magěng, nga, ngaraning garudhā, jalak salawak, kutuk-kutuk manuk, rareyok, calbuk ikang satā añjrit, singgambura, kumla ring teja kukus kuwung-kuwung, jaraking tawun ulad-alid, kpah randu karamean, togtog sil, ngadang-ngadang, anggareng, tatowok, rijasa karang bulu, taru sidantěn, kakyěn, lalěngak, kuwu kodok, didilep, kukuwis, muriji, dulu sigrong, lěmah grong, lemah mungkur, ika sami daginge, sapulo-pulo, sagunung-gunung, salěngak ukir. Ndan sang hyang brahmā angadakakěn pula krěti, sor lawan luwur. Hanā pawayangan sira bhatara mtu ing ingit, mtu ta kang padi jnar ri purwa, mtu ikang padi bang ri daksina, mtu ikang padi

TERJEMAHAN
6a. Besar, yang namanya Garuda, Jalak Salawak, rintihan unggas, Rareyok, jeritan burung hantu, Singa Ambura, yang lemah dalam sinar pelangi, pohon jarak tawun yang kokoh, pohon kepah randu yang lebat, togtog sil, ngadang-ngadang, yang berbunyi melengking, pohon seperti tombak, bunga rijasa karang bulu, pohon sidanten, kakyen, lalengak, katak kuwu, didilep, kukuwis, muriji, dulu sigrong, lemah grong, lemah mungkur, itulah semuanya isinya, di setiap pulau dan di setiap gunung. Kemudian Sang Hyang Brahma menciptakan pula kerti, di bawah dan di atas. Adalah pewayangan beliau sang dewa muncul dari ingit, muncullah padi putih di arah timur, muncullah padi merah di arah selatan, muncullah padi

TEKS
6b. kuning ring pasimā, mtu ikang padi irěng ring uttara, iki, nga, dewadi galuh, bhatari-bhatara sri, catur bongo. Mwang sira sang hyang basukih alesyan mangkana, dening dahating wisesanya, makasarining bhatara, makauriping manusa, bhatari durggā. Hanā sira mpu bawula, sang hyang naga basukih, kalinganya makaswargganing manusa. Mwang uriping jadmā. Mangke hanā sabda nira sang mpu bawula, ring bhatari nini, ring bhatari sri gumanti, kadi iki, di galuh iki, yan nora kadi pangupacaranya, kadi ling sang mpu bawula, tan manuting sira, kadi upacara ri ika, knā sapā kitā, wastu kita cěnděk tuwuh, kadi kita wastunya, tan pabrana, tan pandě, karampak dening lyak, kagrak dening pati, karěrěb, ya

TERJEMAHAN
6b. Kuning di arah barat, muncul padi hitam di arah utara, inilah yang disebut sebagai Dewa Adi Galuh, Bhatara-Bhatari Sri, Catur Bongo. Dan Sang Hyang Basukih, oleh mahakekuasaannya, sebagai inti sari dari semua dewata, dan yang menghidupi oleh manusia, Bhatari Durga. Adalah Mpu Bahula, Sang Hyang Naga Basukih, disebutkan sebagai sorga bagi semua manusia. Dan kehidupan manusia. Kini adalah sabda Sang Mpu Bahula, kepada Bhatara Nini, dan terutama Bhatara Sri, dan Dewi Adi Galuh, jika tidak sesuai dengan upacaranya, seperti nasehat Mpu Bahula, tidaklah sesuai ia, seperti upacara itu, maka akan terkena kutukan, niscaya akan berumur pendek, miskin harta, kelaparan, diganggu oleh makhluk gaib, dikejar oleh kematian, dimakan

 TEKS
7a. dening gring, ya di wong mautama nora, yadyan wong Madhya, wong sudra, nora ngupacara upakrěti, kna ring upacara upadrawaning bhatara, saki kadewatan. Pangradanā nira bhatara karo angeka warna lingganing bhatara nawa sanghā. Tunggal tā, lwir api pangudus padanya, mlěsat kukus ira tiba mangetan dadi slakā warnanya. Mlěsat kukus ira mangalor dadi wsi krěsnā. Mlěsat kukus ira ring tngah dadi mās amañca warna. Ya tā kareka bayā, kagni baya, wus agěsěng, wus agěsěng ndan kaparisuddhā sakwehing mala. Maring kita padā ayu kahananta manadih wong kadi kitā. Těmbe kitā ring ati, kadi patujoning hulun. Aja kitā tan atutur. Yan kitā dadi wong lanang, aja lali ring kajadmantā, aja ima

(BAHASA INDINESIA)
7a. Oleh penyakit, menjadi manusia yang hina dina, walaupun ia sebagai orang yang menengah atau orang sudra, tidak dapat dibayar dengan upacara besar, dan upacara tersebut akan dimurkai oleh dewata. Sebagai obyek pokok yang menciptakan warna sebagai stana dewata nawa sangha. Yang satu, bagaikan api dan asap yang sepadan, melambung asapNya sampai di arah timur sehingga berwarna perak, melesat asapnya ke utara menjadi besi hitam. Melesat asapnya ke tengah menjadi emas lima warna. Itulah ke rekabaya, ke agnibaya, setelah membakar maka semua kekotoran akan disucikan. Kepada engkau maka akan selalu menemukan keselamatan sampai pada kehidupan selanjutnya. Sampai engkau pada hati, seperti tujuanKu. Janganlah engkau tanpa bicara. Jika engkau menjadi seorang laki-laki, janganlah engkau lupa dengan kehidupanmu, janganlah acuh

TEKS
7b. ring kalingan, aja lali atanya ring pangrasaning wang wruh, lamakanya sira sidhi wakya, yadi tā ring tapa bratā, satatā wanguněn, astityakna phalaning dadi jadmā, ala ayu api sira wruha, atanya ring sang hyang aji, mungguh ring kojaring tastra, tastrā ika den etang, duk sira agěng lawan alit, rěsěpaknā rasaning spi, wungsělang taline ring ati. Silakramā den pastyākna, apang sira tatas ring aji, mwang yan sira lobāngkara, mwang dursila, druwen anak wwang upayā, ikā adarma, nga, tan urung kita kalěburing kawah ghni, apan sahanā-anane pakarddhin idā hyang aghni. Yan kitā dadi wong wadon, aja pwa sira lali ring tutur iki. Mangkanā ling ira bhatara kaaro, pan sira ngawatā watěk, dewa-

TERJEMAHAN
7b. Terhadap nasehat, janganlah lupa bertanya tentang yang dirasakan oleh orang yang tahu, oleh karena nasehat beliau sangat bertuah, walaupun dalam tapa brata, agar selalu dibangun, hendaknya utamakanlah pahala sebagai seorang manusia, baik dan buruk agar diketahui, bertanya kepada Sang Hyang Aji, yang bersemayam di setiap ajaran sastra, pahamilah sastra itu, pada saat beliau dalam wujud besar ataupun kecil, resapilah rasa kesunyian, di dalam jaringan hati. Pastikanlah dengan sikap silakrama, supaya engkau mengerti dalam pengetahuan, dan jika ia memiliki maksud yang rakus, dan dursila, bertujuan memanfaatkan orang lain, itu adalah adharma, namanya, niscaya engkau akan dilebur di kawah api, oleh karena segala sesuatu itu ciptaan Sang Hyang Aghni. Jika engkau menjadi seorang wanita, janganlah sampai lupa akan nasehat ini. Demikianlah sabda Bhatara Karo, oleh karena beliau yang menjelmakan para dewa

TEKS
8a. ta, padā srěgěping sañjata. Iki mantra pangidaran sañjataning dewa, nga, astā mahā baya, iděp rasanya, Ong, 3, asta mahhā bayā, purwa desa ya, iswara dewa ya sweta warna ya, bajra sañjata ya, sarwa satru winasā ya nama swaha. Ong, 3, asta mahā baya yā, ghneyan, desa ya, mahesora dewata yā, pawal, warna yā, dupā asta ya, sarwa roggā wimuksah ya namah swahā, Ong, 3, asta mahā baya ya daksina desa ya, brahmā dewata ya, raktā warna yā, danda sañjata ya, sarwa papā wimoksā ya nama swahā. Ong, 3, asta mahā baya yā, deniratya desa ya, hyang rudra dewata ya, jinggā warna yā, mosala sañjata ya, sarwa klesā winasā ya

TERJEMAHAN
8b. Yang sama-sama siap dengan senjata. Inilah mantra dari pangideran senjata para dewa, yang disebut asta maha baya, agar dirasakan. Ong (3 kali), asta mahhā bayā, purwa desa ya, iswara dewa ya sweta warna ya, bajra sañjata ya, sarwa satru winasā ya nama swahaOng (3 kali), asta mahā baya yā, ghneyan, desa ya, mahesora dewata yā, pawal, warna yā, dupā asta ya, sarwa roggā wimuksah ya namah swahāOng (3 kali), asta mahā baya ya daksina desa ya, brahmā dewata ya, raktā warna yā, danda sañjata ya, sarwa papā wimoksā ya nama swahāOng (3 kali), asta mahā baya yā, deniratya desa ya, hyang rudra dewata ya, jinggā warna yā, mosala sañjata ya, sarwa klesā winasā ya

TEKS
8b. nama swahā. Ong, 3, asta mahā baya yā, pascima dewa ya, mahādewa dewata ya pita warna ya, nagapasā sañjata ya, sarwa malā wimurca ya nama swahā, Ong, 3, asta mahā baya yā, wayabya desa ya, hyang sangkara dewata ya, syammā warna yā, angkus, sañjata ya, sarwa bayā winasa ya nama swahā. Ong, 3, asta mahā baya yā, uttara desa ya, hyang wisnu dewata ya, krěsna warna ya, cakra sañjatā ya, sarwa desti moksah ya nama swahā. Ong, 3, asta mahā baya yā, airsanya desa ya, hyang sambu dewata ya, wěru warna ya trisulā sañjata ya, sarwa buta wimoksah ya namah swahā. Ong, 3, asta mahā baya yā, madya desa ya, siwā dewata ya, sweta suddha warna ya, padma sañjata ya

TERJEMAHAN
8b. nama swahāOng (3 kali), asta mahā baya yā, pascima dewa ya, mahādewa dewata ya pita warna ya, nagapasā sañjata ya, sarwa malā wimurca ya nama swahāOng (3 kali), asta mahā baya yā, wayabya desa ya, hyang sangkara dewata ya, syammā warna yā, angkus, sañjata ya, sarwa bayā winasa ya nama swahāOng (3 kali), asta mahā baya yā, uttara desa ya, hyang wisnu dewata ya, krěsna warna ya, cakra sañjatā ya, sarwa desti moksah ya nama swahā. Ong (3 kali), asta mahā baya yā, airsanya desa ya, hyang sambu dewata ya, wěru warna ya trisulā sañjata ya, sarwa buta wimoksah ya namah swahāOng(3 kali), asta mahā baya yā, madya desa ya, siwā dewata ya, sweta suddha warna ya, padma sañjata ya

TEKS
 9a. sarwa lara, papā klesā winasa yā namā swahā. Mangke huwus puput sira angeka bwanā, bumi, rāt, akasā, amañjahakěn agan, wisesā tan kawisesan, we sunya, iti, nga, watěk nawā sanghā, puputing angaji sira, bumi langt lawan ukir, twi sagara, iki warah sira bhatara karo, duk tan hana apa, tan hanā sabdā. Karuhun sira angaji wsi, hana sira kadi gadgad, masalin sira kadi kadga gěngnya, dadi, ka, masalin kitā, ka, dadi kadgā. Dadi pajněngan, ma, nghing nora hanā sabdā. Dadi dewa, we sunya, tan pangucap, na, iti panyěgjěg, bumi, rāt, bwanā kabeh. Iti panyiwyan, sasoring akasā, yan hanā wong manusa tan manyungsung, twi sato ya

TERJEMAHAN
9a. sarwa lara, papā klesā winasa yā namā swahā. Kini setelah beliau selesai menciptakan dunia, bumi, alam, angkasa, berkuasa tanpa kekuatan dari air yang hening, inilah yang namanya nawa sangha, beliau tuntas dalam mempelajari bumi langit dan gunung, serta lautan, inilah sabda Bhatara Karo, tatkala sebelum terjadinya penciptaan, tidak ada sabda. Terlebih dahulu beliau mempelajari besi, beliau seperti gadgad, berubah wujud menjadi sebesar keris, menjadi ka, berubah engkau, ka, menjadi keris. Menjadi perwujudan, ma, namun tiada sabda. Menjadi dewa, kesunyian, tanpa ucap, na, inilah penjagaan bumi, alam, dan seluruh dunia. Inilah yang dinamakan panyiwian, di bawah angkasa, jika ada manusia yang tidak menjunjung, maka tiada bedanya dengan hewan

TEKS
9b. iki pidartanya nguni, mangke sira bhatara brahmā muputaněn kang pamurtine sira, dadya idā bhatara brahmā, matmahan sira mpu brahmā wisesā. Kukus ira hyang brahmā, matmahan sira mpu sugunā, raris sira bhatara brahmā matmahan sira mpu gandhring. Sira mpu brahmā wisesā matmahan sira pandhening apah. Teja, bayu, iděp. Sakti pwa sira pandhe aji wsi sakti sagawe sira angaji. Hanā sira mtu usadā, hanā gama ring usadi. Krěta paribasā, hanā swara hanā tutur, hanā wacana, hana caraka, ika sama saduluring usada. Mwang hanā sěpat siku-siku pamněng, iki añcě makapapagěh makapajněngane sira pandhe aji wsi sakti. Těmbeyan sira pandhe aji wsi sakti, yan huwus maurip,

TERJEMAHAN
9b. Inilah yang diucapkan sejak dahulu, kini Bhatara Brahma hendak menyelesaikan penjelmaanNya, beliau menjelma menjadi Bhatara Brahma, sebagai Mpu Brahma Wisesa. Awan Hyang Brahma, menjelma menjadi Mpu Suguna, kemudian Bhatara Brahma menjadi Mpu Gandring. Mpu Brahma Wisesa menjadi penempa air. Sinar, angin, pikiran. Saktilah Sang Pande Aji Wesi Sakti dalam usahanya memahami pengetahuan. Ada kemudian muncul usadha, adalah gunanya untuk mengobati. Tata dan peribahasa, ada sebagai suara dan ucapan, ada wacana, aksara, itu semua sama dalam semua pengobatan. Dan ada batas ukuran pelurusan, inilah yang sebagai pelindung perwujudan Pande Aji Wesi Sakti. Permulaan sang Pande Aji Wesi Sakti, jika telah wafat,

TEKS
10a. iki pajněngane wangsuhin, angge mrahyas, cita wangkene, apan sira nora kadi wangkening sira pandhe, yan tan mangkāna kramantā twi kadi wangkening wong sudra jati. Twi kadi wangkening sato kitā. Yan sirang pandhe mengět ring kaliliran, ring kapandheyanya rumagā brahmā rěsi, aja sira lali ring bhatara brahmā, apan añcě tunggal pajněngan, Ong. Sakadange sira pandhe, iki jugā laksanakna kadi ujaring ujěng, dening sira pandhe talin ikang pajněngan. Yan sira pandhe, tan satirun ring idā bhatara brahmā kawi, rusak sira pandhe, tan satirun ring idā bahatara brahmā kawi, rusak sira pandhe kajarnya. Warah sira bhatara brahmā, yan sira eling, tembeyan, aksara

TERJEMAHAN
10a. Ini sebagai perwujudanNya agar dibersihkan, dan mayatnya diberikan hiasan, karena mayat beliau tidak seperti pandai yang lainnya, jika tidak mengikuti tatacara tersebut maka sama saja seperti mayat orang sudra. Dan tiada bedanya dengan bangkai hewan. Jika seorang pandai ingat akan kebangkitannya, pada kepadaiannya sebagai seorang Brahma Resi, janganlah engkau lupa dengan Bhatara Brahma, oleh karena perwujudannya adalah satu, Ong. Sanak keluarga seorang pandai, jika tidak seturut dengan Bhatara Brahma Kawi, maka hancurlah keluarga pandai itu, dengan tidak seturut dengan Bhatara Brahma Kawi, maka dikutuk menjadi binasa. Nasehat Bhatara Brahma, jika ia ingat, pada permulaan, aksara

TEKS
10b. pujā parikramā, iki giněngěn, pujā pangěntas-ěntěs, kalaning sira sāmpun pějah, mangkāna kadange sira pandhe, ikang huwus, wruh, ring pangěntas-ěntas, sane sāmpun munggah pujā abajra, madupa, sane huwus angaduh agamā iki, kadi awig-awig iki, sipat siku-siku pamněr, mangkanā ne kaangge, makasuddhā malaning atmane sira pandhe. Yan sira mauripā mwah, tjah sad atyasi, kāla mrětyunjiwā ngaranya. Aja sira malih ring brahmāna, apan sira brahmāna tan wěruh ring urip, wsi, tan kayun sang brahmana angěntas sira pandhe. Yan paksā angěntasā, surud ikang brahmanā, tkeng sang prabhu, surud kaprabonya, apan sira pandhe angurip manusā kabeh, saktine sira pandhe, satmakā saktin ni-

TERJEMAHAN
10b. Upacara pemujaan, inilah yang harus diutamakan, puja pengentas-entas, pada saat beliau wafat, demikianlah keluarga dari sang pande, setelah mengetahui akan hal pangentas-entas, yang telah digunakan dalam puja abajra, dengan dupa, yang berhenti menghina ajaran agama ini, khususnya peraturan ini, tolok ukur pembenaran, itulah yang digunakan, sebagai penyucian segala yang kotor pada atma sang pande. Jika ia hidup kembali, tejah sad atyasi, yaitu jiwa Kala Mretyu namanya. Janganlah engkau berpindah ke sang brahmana, karena brahmana tersebut tidak tahu akan hidup, besi, tidak sedia sang brahmana untuk menyucikan sang pandai. Jika dipaksa untuk memberikan pengentas, maka derajat brahmana akan turun, begitu juga sang raja akan jatuh dari tahta, karena sang pandai memberikan hidup kepada semua manusia, kesaktian sang pandai, bagaikan kesaktian

 TEKS
11a. ra sang prabhu angurip kang manusā. Mwah warah ira sang hyang brahmā, yan wěruh sang prabhu mamukti, aywa ngrěmuk kang pandhe, rusak pala nira sang prabhu, mwang rah ida bhatara brahmā ring sira pandhe urip, wsi. Iki aksara kagaduh antuk sira pandhe. Twi hanā wacanane bhatara brahma ghni ring sira sang mpu bawula, murah sira matmahan ula agung, matmahan naga wasukih, wisesā sira sakti, mwang sira naga, matmahan raja dewata, tumurun maring mrěcapadā, maragā arca, hanā sira dalěm, purwaka, hana panyiwyan manusā, kasiwi dening wong kabeh. Iki běhane sira brahmā kawi, mtu sira rajā wesya. Hana sira watěk pamangku. Sirang dalěm purwa bumi, hana saduluranya mtu, nga, rajā satriyā, hanā sira pamongmong ida da-

 TERJEMAHAN
11a. Sang raja yang menghidupi semua manusia. Dan juga nasehat Sang Hyang Brahmana, jika sang raja memahami apa yang dinikmatinya, janganlah menghancurkan sang pande, maka pahala sang raja akan hilang, dan darah Bhatara Brahma mengalir kepada sang pande yang menghidupkan besi. Inilah aksara yang disisihkan oleh sang pande. Sejatinya ada sabda Bhatara Brahmagni kepada sang Mpu Bahula, dengan sedia beliau menjelma menjadi ular besar, yaitu berwujud naga Basukih, yang maha sakti, dan naga itu, penjelmaan raja dewata, turun ke dunia, berwujud arca, adalah sang Dalem Purwaka, adalah sebagai penghormatan manusia, yang dijunjung oleh semua orang. Ini yang hendak diturunkan oleh Hyang Brahmana Kawi, muncullah raja wesya. Adalah para pemangku. Sang Dalem Purwa Bumi, adalah kelanjutannya muncul, yaitu raja satria, adalah beliau pelindung sang Dalem

 TEKS
11b. lěm, purwa, hana, nga, dalěm, maspahit, hana panyacahan, ring maspahit, hana pwa ratu di maspahit, nga, sang ratu raja putra, pasung bhatara karo bang irěng. Hanane sang ratu raja putra, sarěng padā mijil ring maspahit, kiwā lawan těngěn. Sojar ratu putra ring pamangku nira, hanā wong manusā, prasamā kitā arěp amangan, padā alaku pangan, nghing tan hanā kitā olih tata, sabda tutur, nora wang wruh agagawā, pada kitā amangan, rwarwaning kayu, sami kitā lwir tan pauripa. Mwang mojar sira ratu putra ring amongmong. Hanā sira pandhe aji wsi sakti, katmu sira pamongmong ri sira pandhe aji wsi, makon sira akarya sapraboting manusā. Hanā sira pandhe, saking

TERJEMAHAN
11b. Purwa, yaitu Sang Raja Putra, pemuja Bhatara Karo Bang Ireng. Keberadaan Sang Raja Putra, ikut serta muncul di Maspahit, kiri dan kanan. Seujar sang Ratu Putra kepada pengawalnya, ada manusia, semua ingin makan, semua menyantap makanan, namun engkau tidak memperhatikan tata krama, sopan santun, dan tidak ada yang tahu melakukan pekerjaan, kalian semua memakan daun-daun pohon, kalian semua seperti tak terhidupi. Kemudian bicaralah sang Ratu Putra kepada pengawal. Adalah beliau Pande Aji Wesi Sakti, engkau bertemu dengan pemangku dari sang Pande Aji Wesi Sakti, mintalah kepada beliau untuk membuat peralatan kebutuhan sehari-hari. Kemudian ada seorang pande,

 TEKS
12a. warahning sira pandhe aji, mijilā sira pandhe. Mojar sang prabhu putra, makon sira akarya pandhe, agawe sapraboting agagawaya. Raris sira pandhe angagěm, reh. Hanā sira sajěgku, gumlar aku sangkaning murub, ka, makatar-kataran, mtu sirang brahmā ghni, wisnu saking socā, ring irung ring karna, ring cangkěm, mtu sira wsi, wajā. Awor ikang api lawan waja, matmahan hanā kadgā, hanā ing kang kris, mwang sañjata, pawunggwaning bhatara ring gunung meru maspahit. Mwang hanā malih hanā cah kang wsi, manadhi saprabotang wong kabeh, kweh kang prabot, padā srěgěp, sapangaji sira pandhe sakti aji wsi. Hanā sira mtu sang apagawe, sang anuduh, ing kang manusā, hanā tuture sang

 TERJEMAHAN
12a. Yang diperintahkan oleh sang Pande Aji Wesi, lalu ia muncul. Bicaralah sang Raja Putra, memerintahkan sang pande untuk bekerja, membuat peralatan untuk pekerjaan manusia. Kemudian sang pande mengambil sikap siaga, reh. Adalah keteguhanku, bergelarlah aku dalam kobaran api, ka, berkobar-kobar, muncullah Hyang Brahmaghni, Wisnu dari mata, dari hidung, dari telinga, ada pada keris dan senjata, persemayaman dewa di gunung Meru Maspahit. Dan ada juga pecahan dari besi, menjadi sejumlah peralatan untuk semua manusia, banyaknya perabotan itu, semuanya lengkap, atas anugerah dari Pande Sakti Aji Wesi. Keluarlah orang yang bekerja, yang memberi petunjuk, kepada manusia, adapun tutur

 TEKS
12b. anuduh ring wong padā. Kitā wang makire-kire kitā wang, llwir atata, akandha-kandhā, kadi tuture wang, padā kaiděp, kang tutur, sang anuduh ikang manusā, hanā gagawan, anguruk ikang wong agawe, ikang jadma manusā kabeh. Sang agawe saprabote kanikarya, asung sira sang prabhu ring i manusā, padā anggawā prabotang wang agawe, akarya. Padā wruh ikang wang nyambut, ikang prabot, da, padā asoroh, tekang gagawan. Padā prasama kitā agawe pondok, kadi kadi kakubwan, padā kitā anglangsupa umah sasamanta. Mangke tumurun sira bhatara brahma kawi, warah brahmā kawi, wnang hanā ring kawi nira bhatara. Hanā sira mpu siwa gandhu ngaranya, matmaha-

TERJEMAHAN
12b. Yang diucapkan oleh penasehat kepada semua orang. Kau manusia berencanalah seperti manusia, adapun tata perilaku, cara bekerja, seperti tutur manusia, semua mengingat nasehat yang diucapkan oleh orang yang membimbing manusia, adalah pekerjaan, mengajarkan semua manusia untuk bekerja. Si pembuat perabotan untuk bekerja, sangat dihormati oleh sang raja, semua orang yang bekerja sama-sama membawa peralatannya. Semua orang tahu cara menggunakan peralatan tersebut, dalam setiap jenis pekerjaannya. Semuanya bersama-sama membuat pondok, seperti rumah-rumah kecil, mereka saling membantu mendirikan rumahnya. Kemudian turunlah Hyang Brahma Kawi, adapun sabdanya, akan kekuasaannya sebagai dewa dalam penciptaan. Adalah Mpu Siwa Gandhu namanya, yang menjelma menjadi

 TEKS
13a. n sira bhatara rājā brahmā. Huwus kadalwan, datěng sang agawe, sang anuduh, sang awingkah prateka, sang ngunu rāt, sang ngrawos, sang asaksining alā lawan ayu. Hanā sojar ira sang aji wsi, dening sira apurwa ning sor lawan ring luwur, hanā padā tiksnā kabeh. Atur sang aji wsi, ring sang raja brahmā kandaning brahmana durung asuci. Yan ngke idā nyaluk padiksan, rarah sang awarah, kang kawikun, putusing aji guru ngaranya, makāsiwaning wang manusā. Mwang tingkahing paniksan, idā masaksi ring pura swarya, wulan lintang tranggana. Katodya denira sang hyang pasupati. Lwir watěking bhatara nawa sanghā, nawā rěsi, prasamā pada tdun, swakañca, kasurat katulis, ring panyarikan, bagawan daksā. Jajně

TERJEMAHAN
13a. Bhatara Raja Brahma. Setelah lewat malam, datanglah si pekerja, si penyurus, si pengatur pekerjaan, si juru tulis, si pembicara, pengawas akan baik dan buruk. Adapun sabda Sang Pande Aji Wesi, kepada mereka tentang permulaan antar di bawah dan di atas, adalah semuanya saling menyakiti. Ujar Sang Pande Aji Wesi, kepada Sang Brahma Raja sebagai bagian dari brahmana yang belum melakukan penyucian. Jika kini ia melangkah menjadi orang suci, mengejar nasehat, pendeta yang demikian disebut memutus pengetahuan dari sang guru, sebagai junjungan semua manusia. Dan adapun tatacara upacara pentasbihan, beliau bersaksi di pura Swarya, kepada bulan, bintang, dan tata surya. Disaksikan oleh Sang Hyang Pasupati. Adapun para dewata nawa sangha, nawa resi, semuanya turun, swakanca, ditulis, oleh juru tulis, yaitu Bhagawan Daksa.

 TEKS
13b. pasěk, bandesa, dangka, gaduh, ngukwin, bungun sakti, matinggi, kabayan, ekbon, apan idā sāmpun munggah linggā. Munggah saji, makadi skah, linggah rwa. Tansah idā andisi purna jiwā, anganggge kadarman. Aja lupa ring raga sarira, dening trus těkeng jaba jro, sinunggalanā satatā, ikang bayu sabda iděp, dening sira huwus munggah lingga. Mtu ring pucuking lidah, pukuhing lidah, urung-urung gadhing, pa, pu, ha, li, ha, hi, ba, pa, wu, ba, ba, ha, pa, wu, li, hi, iki ring ragā, nga, pitara ring ragā, nadi. Ngaran majapahit, ika tunggalākna ring ragā, aja cawuh. Aja lupā ring linggah. Mawarah sira bhatara indra, ha, yan sira lingang ring palinggih, ndura cara kopa, dursila, tan himā amběking wiku

TERJEMAHAN
13b. Seperti golongan pasekbandesadangkagaduhngukuinbangun saktimatinggikabayankebon, beliau semua telah mengambil tempat. Menyajikan semua sesajen, seperti sekah dan juga lingga. Tiada lain mengusahakan kesempurnaan jiwa, berpegang kepada kebenaran. Janganlah lupa dengan jiwa raga, baik di luar maupun di dalam, hendaknya selalu disatukan, adapun bayu sabda idep, oleh ia yang telah naik ke tempat duduknya. Muncul pada ujung lidah, pangkal lidah, tenggorokan, pa, pu, ha, li, ha, hi, ba, pa, wu, ba, ba, ha, pa, wu, li, hi, inilah pada tubuh, yang disebut leluhur, nadi. Yang namanya Majapahit, itu hendaknya disatukan pada diri, janganlah sembarangan. Jangalah lupa terhadap kebesaranNya. Bersabda Bhatara Indra, ha, jika ia mencela kehormatan, perilaku yang buruk, dursila, maka perilaku sang wiku tidak dapat menyejukkan

TEKS
14a. ruměnyěp ring wong lyan, mwang ring wong wadu, mwah sabda prakasā, salah arěp, ring wong wadhu, ring sanak mantu, edan pranya, nga, cabul, campur, epan sangkan burěndhah, amběking rasā kapanggih. Sukā ira sang kasuhun kidul, apwara lětuh panāgaran sang prabhu, kasimpuh bragalan dewa, bhatara kayang- kayangan, gring tkě ring desa pradesā, kasupat pra sira sang brahmana, de sira aji wsi, pasapā dening sira bhatara indra, wastu sira sang wiku matmahan, sira wanara, idā istri matmahan sira irěngan. Tur satrěh sěntanan idā kně sapa de nira bhatara indra, inuñcal kabrahmanan idā, tkeng sanak putune si. Yan sira astitya ring amběking wiku, ring kayang-kayangan, trěsnā ring sanak, twi ring

TERJEMAHAN
14a. Dan diresapi oleh semua orang, dan pada perempuan, serta perkataan yang cemerlang, salah berharap kepada seorang wanita, kepada keluarga dan menantu, gila perilakunya, disebut, cabulcampur, gila karena bertingkah jahil, saat ditemukannya gejolak rasa. Beliau yang dipuja pada arah selatan menjadi senang, oleh karena tercemarnya negara sang raja, karena dirasuk oleh keburukan dari para dewa, yang ada di kahyangan, seluruh desa terkena wabah penyakit, dibebaskanlah sang brahmana oleh sang Pande Aji Wesi, dari kutukan Bhatara Indra, niscaya sang wiku berubah menjadi seekor kera, istri wiku menjadi irengan. Dan seluruh keturunannya terkena tidak luput dari kutukan Bhatara Indra, dan kependetaan beliau aka hilang, sampai pada anak cucunya. Jika ia teguh memegang sifat kewikuannya, selama hidupnya, cinta kepada sanak keluarga, terutama pada

TEKS
14b. kadang, sira sidā rahayu pwa sira. Awawarah sira ring bhagawan, ba, těmbe sira jumněng ratu yan sira arěp alanggěng mamukti ratwa, tkeng pratisantanā nira, saparan-paraning tiba, nhěr jumněng ratu aywa sira ngsal ring aksara iki. Kang kaaduhang olih sira pandhe aji wsi. Paran kāryane sira pandhe aji wsi, gagaweyan sira amandhe wsi, angaduh usadā, aksara parribasa, agamā tnung wong gri, ikang warigā, sipat sěpat siku-siku pamněr. Ika ikang kagaduh, roras kěcap, rwa pinadah sakcap. Iki aksara pujā mantra, pangaskara pangěntas, mantra wisesā, urip těkeng pati, sěntanane sira pandhe, satiba waraning gnah iki jugā gaduhaknā bungkahing pandhe wsi. Samā angaduh aksara iki, putus si-

TERJEMAHAN
14b. Saudara, ia akan selalu menemukan keselamatan. Selalu memberikan nasehat kepada pendeta, sampai ia menjadi raja dan berharap langgeng dalam menikmati kekuasaannya, sampai pada keturunannya, mendapatkan segala sesuatu, selama bertahta menjadi raja janganlah ia menentang tulisan ini. Yang diciptakan oleh sang Pande Aji Wesi. Apapun pekerjaan dari sang Pande Aji Wesi, adalah menciptakan pengobatan, aksara, peribahasa, ajaran agama, ramalan orang sakit, penanggalan, tolok ukur lurus ketepatan. Itulah yang direncanakan, dua belas macam, dua hal dapat ditangkap dengan sepatah kata. Inilah aksara dalam puja mantra, sebagai pangaskara pangentas, mantra sakti, yang dapat menentukan hidup dan mati, keturunan sang pande, sesampainya di tempat inilah akan direncanakannya asal mula pande besi. Serta merencanakan aksara ini, putuslah keturunan

 TEKS
15a. ra pandhe. Yan tan angaduh aksara iki, tatan tatas sira ring sariranta, urip těkaning patti, kasipat dening bhatara ghni. Mangkānā ujar nira bhatara indra, ring sira aji wsi. Dadya tā tumurun cayaning loka, matmahan sira pandhe wsi, akweh awene sira pandhe rangkěp gagawene sira pandhe. Lwir gagawane sira pandhe, sama tandang sira ring sang wiku, nora kadi madhyaning tandang sang wiku. Tandang sira pandhe wnang sor wnang luwur, dening sira pandhe huwus wěruh ring ragā sariraning wiku, wruh ring skār ring ragā sarira, mwang tkeng wong ning ragā sarira, putus sira aji kapandheyan, tur wnang sira pandhe mangěṇtas pakadange, yadi yā wong waneh wnang, tkeng pangaskarane, apan sira pandhe wruh ring kawit kamimitan, wruh ring patikělaning gěntā punarah wiku, tutur ring sastra,

TERJEMAHAN
15a. Sang pande. Jika tidak memahami aksara ini, maka ia tidak memahami keberadaan dirinya, dari hidup sampai mati, yang diputuskan oleh Bhatara Ghni. Demikianlah ujar Bhatara Indra kepada sang Pande Aji Wesi. Sehingga turunlah cahaya dunia, yang berwujud sang pande besi, kewibawaannya setara dengan sang pendeta, tidak seperti lenggak pinggang sang pendeta. Perilaku sang pande boleh di bawah dan di atas, oleh sang pande yang telah memahami keberadaan diri sang pendeta, maka ia juga paham akan bunga pada jiwa raganya, dan sampai pada orang yang memiliki jiwa, ia berhenti dalam ilmu kepandeyan, dan kini wajib ia untuk membebaskan sanak saudaranya, namun orang lain juga berhak, mendapatkan penyucian, oleh karena sang pande telah memahami asal mula leluhur, paham akan perihal pemujaan dan penyucian, paham akan ajaran sastra agama,

TEKS
15b. sanghā. Apan sira pandhe rumagākna aji kamimitan, wnang sira pandhe ngangge mnek asor. Aja sira pandhe lali ring kamimitantā, ring gagaduhan ika. Yan sira lali matmahan linglung simur, surud kapandheyane sira. Yan huwus wěruh ring kapandheyan ajā nunas tirta ring sang brahmana, mwang yan sira paksā nunas surud pwa kapadheyane sira. Mangkana juga, yan sang brahmana nirtanin sira pandhe, lětuh panāgaran sang prabhu, kně sapa nira bhatara indra. Aywa sira pandhe andurasara, ring wong kasamen, aywa anggawe-gawe, mwang tan anut ri wong agung. Rěngwakna tutur ku bhatara indra, apan manusā di mrěcāpada mawangke, anut tingkah prětitinya. Yan wong uttama, baneh pwa titinya. Yan wong agung baneh pwa titinya, yan wong juru ta-

TERJEMAHAN
15b. Sembilan. Oleh karena sang pande hendak menjelma sebagai leluhur, pantas sang pande mengambil bagian ke atas dan ke bawah. Jangan sampai sang pande lupa akan leluhur, pada kesementaraan itu. Jika beliau lupa maka akan menjadi linglung dan bingung, ilmu kepandeannya akan berkurang. Jika telah paham akan ilmu dan tugas kepandean janganlah memohon air suci kepada sang pendeta, dan jika ia dipaksa untuk meminta maka kepandeannya akan surut. Demikian juga, jika sang pendeta memberikan tirtakepada sang pande, maka kerajaan sang raja akan tercemar, terkena kutukan oleh Bhatara Indra. Janganlah saling menghina dengan sesama golongan, janganlah berbuat yang tidak pantas kepada orang yang mulia. Orang yang utama berbedalah aturannya. Jika orang yang besar berbeda jugalah kewajibannya, jika seorang juru

TEKS
16a. ndang, baneh prětitinya, sdangnya maurip ning pati. Yan raratu, amukti jagat, bwanā, rumakseng rāt, angwangun sarajā karya, makalwirnya, yan anglumbungakěn kayangan, anglumbungakěn tagā, anambut swakarya ayajnya, ngastuti pitara mwang dewa, anykah amukur, angluwěr ajā sira campur ring wong tata, wang ajuru, wong tata, nga, wong tani, wong ajuru, nga, juru tětěs, lětuh karyane, mur sang hyang pitara dewata, tan nampi karya ikā, katampi daksinane baan wang jurudeh. Sang pitara hyang tan kayun maupacara upakrěti, apan, campuh daksinane tatlu, yeka krananing mlěcat, hyang pitara, apan atmaning wong tani tan paingan. Walikrama sama ghni lawan awu, lawan awor gnah yajnya ikā, ya

TERJEMAHAN
16a. Tandang berbeda kewajibannya, sepantasnya menghidupkan kematian. jika raja, menguasai dunia, melindungi seluruh negaranya, melakukan upacara pemujaan besar, seperti, jika mendirikan tempat suci, melakukan penyerahan diri, menyambut upacara pengorbanan, memuja leluhur dan para dewa, melakukan upacara nyekah atau mamukur dan, janganlah dicampur dengan orang-orang pekerja, seperti petani, juru pahat, maka upacara itu akan tercemar, dan arwah leluhur akan lepas, tidak menerima persembahan itu, dan sesajennya akan diterima oleh Jurudeh. Sang Hyang Pitara tidak sedia dipersembahkan upacara, karena, tiga daksina ada yang kurang, itulah sebabnya Hyang Pitara melesat pergi, oleh karena sebagai atma tani yang hina dina. Pemujaan sama seperti api dan abu, maka kacaulah tempat pemujaan itu

TEKS
16b. n mangkanā tingkahnya, tkeng sang brahmana kassungan, samangkana tingkahnya, samangkanā tingkahing sang prabhu, angwangun, karya ayu, mwang yening wong atata, arah, wong juru tandang, wong juru tikul, prasamā ikang upacaranya sor, yan ya paksā angwangun karya, mawong agung, anglumbung, ring sanggarnya, sang angrayunin, brahmana, angwangun sanggar tawang, tingkah angěntěga, maingkup, mamtik, mapadudusan, mangundang bhatara, ring kayang-kayangan, amangut sira rěnggawā, tan urung karusak, de nira aji smar. Mapastu de sira smar, tan ěntinya kauwugang, ěnti kitā dadi manusā, tkeng sang wiku susud, kabrahmananya, matmahan lutung, smalih wong tatā, wong juru, yan huwus pjah, aja sira akarya yajnya, nykah, amukur, pan tan gna-

TERJEMAHAN
16b. Jika demikian yang dilakukan, sampai pada sang brahmana yang dihormati, demikianlah perilakunya, demikianlah kewajiban sang raja, melaksanakan upacara, dan jika pekerja, pesuruh, juru tandang, pekerja pikul, semua ada di upacara bagian bawah, jika ia bermaksud melakukan upacara, mawong agung, anglumbung, di sanggar agung, yang melakukan adalah sang brahmana yang membangun sanggar tawang, pada tahap ngenteg linggih, maingkup, mametik, padudusan, mengundang para dewa, dari kahyangan, dengan sesajeng uparengga, tak urung terusik oleh sang Aji Semar. Sang Aji Semar mengeluarkan kutukan, tak hentinya akan dihancurkan, dan engkau tidak akan menjadi manusia lagi, sampai dengan turunnya sang pendeta dari kependetaannya, dan menjelma menjadi lutung, lalu semua pekerja dan juru-juru, jika setelah mati, ia tidak pantas dipersembahkan upacara nyekah, mamukur, oleh karena itu bukan

 TEKS
17a. hanya ikā. Yan mangwangun panykahan, wnang sira ngwangun paskěp-sěkěpan, sasakapane yogya wanguněn. Wnang sira angwangun aděgan, dadukune jwa undhang, non anyaksiyang. Ngantěb pasakapan ikā, apan gěnahnya ring sor. Yan sira amadeng satriya, kalbok sira ring narakā, ring kawah ěndut, olih manira bhatara indra, apan kitā angwah paswaran ingsun. Mwah tingkahing wang angaku-aku, nora wikan ngaku wikan, nora putus ngaku putus, yan mangkanā tan wande kalěboking kawah candra goh mukā. Yekā kawruhakna wong angaku-aku. Mwang paran padartane sira satriya urip, wsi. Kang angaduhakěn, kapandheyan. Brahmana angaduh swambā. Satriyottama, angaduhakěn wadwa

TERJEMAHAN
17a. Tempatnya. Jika membuat tempat untuk sekah, wajiblah ia membuat tempat untuk pasekep-sekepan, dan balai sasakapan pun wajib di bangun. Wajib ia mendirikan tiang, juga mengundang dukun, untuk menyaksikan dan menyelesaikan upacara tersebut, karena tempatnya di bagian bawah. Jika ia menjadi seorang kesatria, maka akan ditenggelamkan di neraka, di kawah lumpur oleh Bhatara Indra, sebab ia telah melenceng dari nasehatku. Adapun perilaku orang yang sombong, bodoh mengaku pintar, orang biasa mengaku pendeta, orang yang demikian tak urung akan ditenggelamkan di kawah candra gohmuka. Itulah yang harus diketahui adapun orang yang aku terhadap dirinya. Dan apapun yang disampaikan oleh seorang kesatria yang menghidupkan besi. Yang menciptakan kepandeyan. Brahmana menciptakan kesadaran yang sempurna. Kesatria utama, menggerakkan pasukan

TEKS
17b. mangkanā knyěping pawarah nira bhatara indra. Hanā ratu gumanti ratwa, anyakrěta, rumakseng nagara tkeng kawula. Apan sira jumněng ratu, sawurākna pawarah nira bhatara indra, ring sang ratu jumněng ratu, ajā ngwah aywa ngwak, paswara nira sang hyang indra. Ajā ngwak makaawig-awig agaduhan sira pandhe. Yan sira ratu yadyan sang brahmana angamet gagaduhan sira pandhe, twi sang prabhu angira-kira, angawe-gawe, sahalāne sira pandhe, kně sang prabhu mwang sang brahmana sapa nira bhatara indra. Wastu surud, sang prabhu mamukti, ring karaton, tur punggal těkaning satrěhane sang prabhu surud, tkeng kasaturunan ida surud, sasoring akasā. Kna upadrawa nira bhatara indra. Hanāne sira pandhe kawiwit kadgā, dun ka-

TERJEMAHAN
17b. ikianlah nasehat dari Bhatara Indra. Adalah raja yang naik tahta, memakmurkan dan melindungi negara dan rakyatnya. Sebab ia menjadi raja, hendaknya paham terhadap nasehat Bhatara Indra, kepada seorang raja yang bertahta, janganlah ingkar terhadap sabda Sang Hyang Indra. Janganlah merubah peraturan yang dibuat oleh golongan pande. Jika seorang raja dan sang pendeta mengambil segala pekerjaan seorang pande, maka sang raja dan sang pendeta akan terkena kutukan Bhatara Indra. Niscaya kemuliaan sang raja akan jatuh di kerajaannya, dan semua keluarganya akan putus, serta seketurunannya di dunia pun akan putus. Terkena murka Bhatara Indra. Keberadaan sang pandé saat diciptakannya keris, pada masa

TEKS
18a. ri suwung. Yan sang prabhu pring sanak sira pandhe, yadyan, sang brahmana, arěp sih arabi, sakeng warah nira bhatara indra, tan dadya sang prabhu ngalap sanak sira pandhe, sasoring akasā. Yan hana paksā arabya lawan sanakwayu sira pandhe, satrěhing pandhe, surud ikang angangge rabi. Surud kawonganya. Sakadange sira rusak, apan sira pandhe angurip manusā kabeh apan sira sor liwat sor, luwur liwat luwur. Yadyan tan mabasā, lamun trěh ira wsi. Yadyan ta pandhe, lamun tan mangabakti, ring pajněngan sira pandhe, nora lasya sira, satatā manggih kagringan, wug kangin kawuh, amanggihang sad kalikā. Mangkāna kawruhaknā, amanggihang, wong tan wruh ring kalingan, ing kajatyanya. Tan len manadhi wong i-

TERJEMAHAN
18a. Kesunyian. Jika sang raja ingin meminang anak dari seorang pande, disamping itu sang brahmana ingin mengambilnya sebagai istri, berdasarkan nasehat Bhatara Indra, maka sang raja tidak berhak meminangnya. Jika ada maksud menikah dengan anak dari keturunan pande, maka kemuliaan istri dari semua golongan pande akan jatuh. Jatuhlah semua keturunannya. Sanak keluarganya akan rusak, sebab sang pande yang menghidupi semua manusia, sebab ia melewati yang paling rendah dan melampaui yang tertinggi. Walaupun tanpa kesantunan, semasih keturunan besi. Walaupun engkau pande, jika tidak memberikan rasa hormat kepada perwujudan pande, maka ia tidak ikhlas, selalu akan mendapatkan penyakit, semuanya hancur, dan menemukan yang namanya sad kalika. Demikianlah yang hendak diketahui, dalam menemukan orang yang tidak paham dengan yang disebut kesejatianya. Tiada lain akan menjadi orang

TEKS
18b. bon-ibon, nga. Hanā tutur ira bhatara indra ring sang kawi, apan sāmpun puput pawangunān idā bhatara indra, lawan sang kabawāsin, patangunā sira ibu, warahe ring sang kawi wangunanā kitā purus metel, cacakan rahinā wěngi, pan sira bhatara munggah ring luwuring akasā, sira tan angucap, Ong, citā sang hyang kumā giri, cěttan kawon, moksah aku ring gagana hning, ata milě tingkahku, Ong, Mang giri ring smayate sabda, sapāno, 3. Hana tuture sira sang kawi, warah ira, apan putusing kawiwit, sundari bungkah, iki beteling kaputusan, sira dalěm sulinggih, makaputusing pralaya. Iki puja nira bhatara pasupati, kang ginawe de bhatara tiga, kang kagadung olih sira pandhe,

TERJEMAHAN
18b. Ibon-ibon dikatakan. Adalah sabda Bhatara Indra kepada sang undagi, sebab telah usai pembangunan stana Bhatara Indra, kepada orang yang disebut-sebut sebagai patangun oleh ibu, perintahnya kepada sang undagi agar mendirikan bangunan purus metelcacakan pada malam hari, karena Bhatara Indra naik ke atas angkasa, beliau mengucapkan, Ong, citā sang hyang kumā giri, cěttan kawon, moksah aku ring gagana hning, ata milě tingkahku, Ong, Mang giri ring smayate sabda, sapāno, diucapkan 3 kali. Adapun tutur dari sang kawi, ujarnya, oleh karena putusnya dari asal mulanya, sundari bungkah, inilah tembusnya dalam kesempurnaan, beliau sang pendeta sebagai yang luput dari kehancuran. Inilah pemujaan kepada Bhatara Pasupati, yang menciptakan Bhatara Tiga, yang dibuat oleh sang pande,

TEKS
19a. gněp palikramane sira pandhe, sapanganggene di mrěcāpadā, nora hanā cedanya, mwang puja urip, tkeng pati. Aywa broñcah puja iki, apan pingit jugā ring majapahit, pingitakna juga, ila-ila hetunya, pati tkaning urip, 160.000, yening ngaskara, tkaning pangěntas, jatya ikang sadhya kapanggih denya, tkeng putu buyut, nya, amanggih mlah, wnang, sira pandhe wsi angěntas, lwir uppato corah, sasangi lwirning lpas angucap, tan kěnā malih, kweh kang kalukat, den padā jati ring puja iki, pujane sira pandhe aji wsi, ma, pangěntas, puniki isagyan, awes maring sudā kalěpasan, ing wong manusā, Ah kasudā kun mayang kun, kidā apa amarisuddhā, lěpasning wong, Ah ku

TERJEMAHAN
19a. Dengan tahapan yang lengkap, dengan pakaian seperti yang ada di dunia, tanpa kekurangan, dan lengkap dengan puja kehidupan, serta kematiannya. Janganlah mengacaukan puja ini, sebab sangat disakralkan di Majapahit, hendaknya disucikan juga, jika sembarangan maka akan menemui kematiannya, 160.000, jika melakukan pangaskara, sampai pangentas, maka ia akan menemukan kesediaan yang sejati, sampai cucu buyutnya, selalu mendapatkan kebaikan, wajib sang pande besi yang membebaskan, perbuatan tercela, kaul seperti omongan yang tidak sengaja, tidak dikenai lagi, banyaknya yang disucikan, dengan sungguh-sungguh pada pemujaan ini, yang dibawakan oleh sang Pande Aji Wesi, yaitu mantra pangentas, puniki isagyan, awes maring sudā kalěpasan, ing wong manusā, Ah kasudā kun mayang kun kidā apa amarisuddhā, lěpasning wong, Ah ku

 TEKS
19b. Entas, nareswari, brahmā amarisuddha, ambun pabaginwasara, ma, Ong, ngkara, ibu prětiwi, bapā akasā anyupat atmaning wong kacacar, arupa salah rupā, ibu parātma, amarisudā lěpas ring wong mati, akumayan tawun, adā kala rěm, amarisudā kagěnda, upataning wong pjah, ah suddha malā wataka wong mati, Ong Ong sasab ěěp, dasa bayu mulih ring kuruban, sunya, wibu siti pranamā ring sulah bapā bayaran ingsung kaki wakněm lěpas rangankus, ring aksara, bhedā uning, sang parta yudā anyuti, suta sawaha marisudā kagěnda patining wong, atma jadma, Ong sweta, gruhulan wang tegā bangsal paratěng, amarisuddha lukat, cět pisaca Ung, 3, beda arikmi, Ong phat, bode

TERJEMAHAN
19b. Entas, nareswari, brahmā amarisuddha, ambun pabaginwasara, mantra, Ong, ngkara, ibu prětiwi, bapā akasā anyupat atmaning wong kacacar, arupa salah rupā, ibu parātma, amarisudā lěpas ring wong mati, akumayan tawun, adā kala rěm, amarisudā kagěnda, upataning wong pjah, ah suddha malā wataka wong mati, Ong Ong sasab ěěp, dasa bayu mulih ring kuruban, sunya, wibu siti pranamā ring sulah bapā bayaran ingsung kaki wakněm lěpas rangankus, ring aksara, bhedā uning, sang parta yudā anyuti, suta sawaha marisudā kagěnda patining wong, atma jadma, Ong sweta, gruhulan wang tegā bangsal paratěng, amarisuddha lukat, cět pisaca Ung, diucapkan 3 kali, beda arikmi, Ong phat, bode

TEKS
20a. ling Ongkara, aksaramu tmah hmah, iñjing kaputungan, hning atma suddha suddha parisuddhamam swahā. Nyan tingkahing pangawe toya hning wong mati, saji, mas pinaripih, rwuh sěpě, ali-ali wrat, sěpě, ratnanya mirah, duluranya sarwa wija, ikang kumasti hana lawe wnang, 12, 2. Kakurahanā rumuhun, tlas, ukupi mnyan, Ong Ang namah. Tutupi, Ong Ang kawasa ya namah. Ngluwah, Ong prětiwi tatwa ya namah swahā. Woyā, Ong paramasiwa gangga ya namah swaha. Lbektakna paripyan, mwang ali-ali, ma, Ong atma suddhamam swahā. Lbektakna wija, Ong prama Dang phat, candanā, wijananā, bras pinaka ki tuñjung walulyana skar kalpikā, ma, Ong angga nirmala ya namah swahā, Ong wija suddhamam, paripurna ya nama swa-

TERJEMAHAN
20a. ling Ongkara, aksaramu tmah hmah, iñjing kaputungan, hning atma suddha suddha parisuddhamam swahā. Inilah tata cara pembuatan air suci untuk orang mati, sesajennya, emas tipis, rewuh sepe, cincin werat sepe, dengan batu mirah, dilengkapi dengan biji-bijian, adapun kumasti dengan benang, 12, 2 utas. Hendaknya diketahui terlebih dahulu, selesai, diasapi dengan menyan, mantranya, Ong Ang namah. Ditutupi dengan mantra, Ong Ang kawasa ya namah. Memasukkan air, Ong prětiwi tatwa ya namah swahā. Mencampur, Ong paramasiwa gangga ya namah swaha. Masukkanlah emas tipis dan cincin, dengan mantra, Ong atma suddhamam swahā. Masukan biji-bijian, Ong prama Dang phat, bijanya dengan biji beras sebagai Ki Tunjung yang diibaratkan bunga kalpika, mantranya, Ong angga nirmala ya namah swahā, Ong wija suddhamam, paripurna ya nama swaha-

 TEKS
20b. hā. Ong puspa sudā nirmala ya namah swahā. Ong atma suddha nirmala ya namah swahā. Tingini skar urā. Tingani skar, rwa tlas, gulā dawanya. Sěhět mingmang, jiwani, tingani alang-alang, Ong Ung pranawa Kang Wang Nang sunyātmā ya swahā, tlas tingani alang-alang, sahasta dawanya, kwehnya, 107, katih, dukut lěpas. Sdanā wija, ma, Ong, Ang pradanā purusā sayoga ya, botrah jagat, ya namah swahā. Iděrākna, ping, 3. Ring lambening kumbā, lbokāna banyu ring kumbā, iděp atmaning wang mati sah saking wangkenya, ma, lěsat mareng paramasunya, Ah Ang, phala nirang mantra prayoga, tan ngalungku wangkenya sidā plas. Saginya gněp. Nyan banyu wabah, ma, sira pasalah rupā, daging asawuran, ula mwalinya sagunung, basang dewa suksma,

TERJEMAHAN
20b. Ong puspa sudā nirmala ya namah swahā. Ong atma suddha nirmala ya namah swahā. Tingini skar urā, mantranya, Tingani skar, rwa tlas, gulā dawanya. Sěhět mingmang, jiwani, tingani alang-alang, Ong Ung pranawa Kang Wang Nang sunyātmā ya swahā, tlas tingani alang-alang, sahasta dawanya, kwehnya, 107, katih, dukut lěpas. Sdana wija, mantranya, Ong, Ang pradanā purusā sayoga ya, botrah jagat, ya namah swahā. Di bawa keliling sebanyak 3 kali. Dari mulut periuk, masukkan air ke dalam priuk, pikirkanlah roh orang yang mati lepas dari mayatnya, dengan mantra, lěsat mareng paramasunya, Ah Ang, phala nirang mantra prayoga, tan ngalungku wangkenya sidā plas. Lengkap dengan saginya. Inilah banyu wabah, mantranya, sira pasalah rupā, daging asawuran, ula mwalinya sagunung, basang dewa suksma,

 TEKS
21a. we dewa dadunungan, sira sang hyang batur ganya, pagawe ucur kaděg, dewane wining matatbus, dening watěk dewata kabeh, Ong sa ba ta a i na ma si wa ya, malih panglěpasanya sarira gagawā, suwung hanā suwung, nyatā sunya parani, ma, Ong rěměk ira sira raumong ring bayu, langgěnging ragā, malih maring tutur, atma mulih maring iděp, Ah Ong Ang astra, mari pramasiwa paran, ingiděh atmaning ngwang malěsat atma ri paran. Tingkah ngěñjutin sawāwangke, ring pasuangan, angagěm bayu adaging ghni, ngarěpin wangke, ma, Ong Ang brahmā astra kala ghni ludra ya namah, raris ki tukang kayune sagěgěm, iděr tngěn, ping, 3. Mamwah, Ong Mang Ang Ung, Ang Ung Mang, Ong Ang Mang. Raris, gnahang apine soring wangke ika. Malih, ma,

 TERJEMAHAN
21a. we dewa dadunungan, sira sang hyang batur ganya, pagawe ucur kaděg, dewane wining matatebus, dening watěk dewata kabeh, Ong sa ba ta a i na ma si wa ya, malih panglěpasanya sarira gagawā, suwung hanā suwung, nyatā sunya parani, mantra, Ong rěměk ira sira raumong ring bayu, langgěnging ragā, malih maring tutur, atma mulih maring iděp, Ah Ong Ang astra, mari pramasiwa paran, ingiděh atmaning ngwang malěsat atma ri paran. Tatacara mengkremasi jenazahnya pada tempat pembakaran, menghidupkan bayu yang berisi api, berhadapan dengan jenazah, dengan mantra, Ong Ang brahmā astra kala ghni ludra ya namah, kemudian dibawa oleh tukang kayu, berkeliling ke arah kanan, 3 kali. Kemudian, Ong Mang Ang Ung, Ang Ung Mang, Ong Ang Mang. Lalu, tempatkan api di bawah jenazah. Kemudian mantra berikutnya,

 TEKS
21b. Ongatmā tatwatmā suddhāmam swahā. Iti mantra mawitrani sarwa caru, ngalawasakěn sarwa pinangan, anglěpasakěn, atmaning wong mati, salwirning utpata sidā lěpas, denya, ma, Ong Ong sama sāmpurna ya namah swahā. Mahāpurnahakěn, sarwa puja yan mangěntas, mwang yan apras-prasan, ma, Ong sama sampurna ya namah swahā. Pras pras prasiddhā ya suddha ya, saskara ya, pratama suddhā, suddha wariastu. Siritang raris, tpung tawar, sahuring sakarura, lawan skuling waton. Nyan kamnaning puja aji pinujaněn, mantra wisesa mantra karuhun, ma, Ong Ong asorebye namah swahā. Ong Mang namah. Ri tlas ika asing puja něněnang. Niwakakěn, toyaning walahan, ma, Ong Ong hrah phat a-

TERJEMAHAN
21b. Ongatmā tatwatmā suddhāmam swahā. Inilah mantra untuk menyucikan segala jenis caru, membuat menghasilkannya bahan makanan, melepaskan roh orang yang mati, segala hutang lepas olehnya, dengan mantra, Ong Ong sama sāmpurna ya namah swahā. Dimahasempurnakan segala pemujaan jika melakukan pangentas, dan saat menggelar sesaji, dengan mantra, Ong sama sampurna ya namah swahā. Pras pras prasiddhā ya suddha ya, saskara ya, pratama suddhā, suddha wariastu. Kemudian sebarkan, tepung tawar dan nasi waton dihamburkan. Inilah tatacara pemujaan terhadap ilmu pengetahuan, mantra bertuah yang didahulukan, Ong Ong asorebye namah swahā. Ong Mang namah. Pada saat selesainya pemujaan tersebut. bagikan air sucinya dengan mantra, Ong Ong hrah phat

TEKS
22a. stra ya namah, Ong atmā tatwa atmā suddhamam swahā. Ong sapraje sarwa doh sudā mala suda roga, suddha wighnā, sudddha patakā, sudā sada, suddhā roga dandā, upatā Ong bayu putra astu, sarwa astu ya namah swahā. Tibani dukut, lpas, ma, bayu adaging api, anta wana, ma, A Ta Sa Ba I siwa nama ya. Ong Ang Mang Ung Ah Ang, nama siwa mrěta. Nyan mantra angawe toya, sarwa tinuduh, salboni toya, skar, Ong indra ta kitā dwipa padā saking purwa desā sinangkanta, malih kita maring purwa desā, maněmbah ta kang ta ring sang hyang iswara, Ong Sang namah linganta, wusi mangkana, sapasar swarggā sira ring sang hyang iswara, aja sira tan mangastityakna katuturan sira sang hyang darma, engět-engět aja

TERJEMAHAN
22a. astra ya namah, Ong atmā tatwa atmā suddhamam swahā. Ong sapraje sarwa doh sudā mala suda roga, suddha wighnā, sudddha patakā, sudā sada, suddhā roga dandā, upatā Ong bayu putra astu, sarwa astu ya namah swahā. Tibani dukut dengan mantra, bayu adaging api, anta wana, mantra, A Ta Sa Ba I siwa nama ya. Ong Ang Mang Ung Ah Ang, nama siwa mrěta. Inilah mantra untuk membuat air suci, untuk segala yang diperlukan, mengasapi air dan bunga, mantranya, Ong indra ta kitā dwipa padā saking purwa desā sinangkanta, malih kita maring purwa desā, maněmbah ta kang ta ring sang hyang iswara, Ong Sang namah linganta, wusi mangkana, sapasar swarggā sira ring sang hyang iswara, aja sira tan mangastityakna katuturan sira sang hyang darma, engět-engět aja

TEKS
22b. lali, nahan těkā ring dalěm, kawitan, yan kita dadi jadmā, dadi ya wiku sakti, saguna kayanta awunākna ri kami, apan hulun pamuliha ri kita, Ong Sang sadhya ya namah. Ong indah ta kita ring daksina desa sinangkanta, pamulih ta kita ring daksina desa, aněmbah ta kitā ring sang hyang brahmā, Ong Bang namah, linganta, sawusi mangkana, sapasar swarggā sira ring sang hyang brahma, aja kita tan pangastityakna ring katuturan nira sang hyang darma, tutur-tutur aja lupa engět, engět aja lali, nahan těka ring dalěm kamimitan, yan kitā dadi jadmā, dadi ya tandang mantri, saguna kayanta, aturakna ring kami, apan hulun umantukākna ri kita, Ong Bang bamadewa ya namah. Ong indah ta kitā catus padā, saking pascima madesā sinangka-

TERJEMAHAN
22b. lali, nahan těkā ring dalěm, kawitan, yan kita dadi jadmā, dadi ya wiku sakti, saguna kayanta awunākna ri kami, apan hulun pamuliha ri kita, Ong Sang sadhya ya namah. Ong indah ta kita ring daksina desa sinangkanta, pamulih ta kita ring daksina desa, aněmbah ta kitā ring sang hyang brahmā, Ong Bang namah, linganta, sawusi mangkana, sapasar swarggā sira ring sang hyang brahma, aja kita tan pangastityakna ring katuturan nira sang hyang darma, tutur-tutur aja lupa engět, engět aja lali, nahan těka ring dalěm kamimitan, yan kitā dadi jadmā, dadi ya tandang mantri, saguna kayanta, aturakna ring kami, apan hulun umantukākna ri kita, Ong Bang bamadewa ya namah. Ong indah ta kitā catus padā, saking pascima madesā sinangka-

TEKS
23a. nta, pamulih ta kita ring pascima desā, maněmbah ta kita ring bhatara mahādewa, Ong Tang namah linganta, wusi mangkana sapasar swarggā kita ring sang hyang mahādewa, aja sira tan pangastityakna ring katuturan, sang hyang darma, tutur-tutur aja lali, engět, engět, aja lupa, nahan, tkě ring dalěm kawitan, yan kita dadi jadmā, dadi kita wang malija, saguna kayanta aturākna ring kami, apan ingsun manadhi irika, Ong Tang tat purusa ya namah, Ong indah ta kita minapadā, saking uttara desa sinangkanta, maněmbah ta kita ring sang hyang wisnu, On gang namah linganta, wusi mangkana, sapasar swarggā sira ring sang hyang wisnu, aja lupa, aja tan pangastityakna ring katuturan, sang hyang darma, tutur-tutur aywa lali,

TERJEMAHAN
23a. nta, pamulih ta kita ring pascima desā, maněmbah ta kita ring bhatara mahādewa, Ong Tang namah linganta, wusi mangkana sapasar swarggā kita ring sang hyang mahādewa, aja sira tan pangastityakna ring katuturan, sang hyang darma, tutur-tutur aja lali, engět, engět, aja lupa, nahan, tkě ring dalěm kawitan, yan kita dadi jadmā, dadi kita wang malija, saguna kayanta aturākna ring kami, apan ingsun manadhi irika, Ong Tang tat purusa ya namah, Ong indah ta kita minapadā, saking uttara desa sinangkanta, maněmbah ta kita ring sang hyang wisnu, On gang namah linganta, wusi mangkana, sapasar swarggā sira ring sang hyang wisnu, aja lupa, aja tan pangastityakna ring katuturan, sang hyang darma, tutur-tutur aywa lali,

 TEKS
23b. engět, engět ajā lali, nahan těka ring dalěm kawitan, yan kitā dadi jadmā, kita kula mantri, saguna kayanta, aturākna ri kami, apan inghulun, mantukakna ri kitā, Ong Ang ghora ya namah swahā. Ong indah ta kita kapada sakeng Madhya desā sinangkanta, pamulih ta ring Madhya desā, maněmbah ring bhatara siwa, Ong I namah linganta, wusi mangkana, sapasar swaarggā kita ring sang hyang siwa, aja sira tan pangastityakna ring katuturan, sang hyang darma tutur-tutur aja lali, engět, engět, aja lupa, nahan těka ring dalěm kawitan, yan kita dadi jadma, kadi kita wang malija, sagunakayanta aturakna ri kita, apan ingsun mania irika, Ong Ing isana ya namah. Iki mantra darppana, sriyam bawantu, pur

TERJEMAHAN
23b. engět, engět ajā lali, nahan těka ring dalěm kawitan, yan kitā dadi jadmā, kita kula mantri, saguna kayanta, aturākna ri kami, apan inghulun, mantukakna ri kitā, Ong Ang ghora ya namah swahā. Ong indah ta kita kapada sakeng Madhya desā sinangkanta, pamulih ta ring Madhya desā, maněmbah ring bhatara siwa, Ong I namah linganta, wusi mangkana, sapasar swaarggā kita ring sang hyang siwa, aja sira tan pangastityakna ring katuturan, sang hyang darma tutur-tutur aja lali, engět, engět, aja lupa, nahan těka ring dalěm kawitan, yan kita dadi jadma, kadi kita wang malija, sagunakayanta aturakna ri kita, apan ingsun mania irika, Ong Ing isana ya namah. Iki mantra darppana, sriyam bawantu, pur

TEKS
24a. nam bawantu, anantěsanā, padmāsanā. Ong Ong pitrabyah swabhā, bapebu, Ong pita mahāswabhā, Ong maha mahebyah swabhā kaki nini, prapita mahābyah swabhā, buyut, nga, sis, tpung tawar, isuh-isuh, sibuh, paruk panglukatan. Ong ayantu pitaro dewa ayantu pitaroganam, ayantu pitaro sarwa ya namah swahā. Siwa karana nadi, Ong namo wah pitarogandham, ya nama swabhā. Panadan. Ong mano cah pitaro wijā ya namah swabhā, ati. Murdhi. Ong namo wah pitaro wijā ya naha swabhā, ati. Ong namā wah pitaro kastara ya namah swabhā, tlas. Ong praja ppatye ya namah swahā, ulu. Ong pita mahebye nama swabhā. Ong mata mata mahebye namah swabhā. Wrěddhaya. Tibaning

TERJEMAHAN
24a. nam bawantu, anantěsanā, padmāsanā. Ong Ong pitrabyah swabhā, bapebu, Ong pita mahāswabhā, Ong maha mahebyah swabhā kaki nini, prapita mahābyah swabhā, buyut, nga, sis, tpung tawar, isuh-isuh, sibuh, paruk panglukatan. Ong ayantu pitaro dewa ayantu pitaroganam, ayantu pitaro sarwa ya namah swahā. Siwa karana nadi, Ong namo wah pitarogandham, ya nama swabhā. Panadan. Ong mano cah pitaro wijā ya namah swabhā, ati. Murdhi. Ong namo wah pitaro wijā ya naha swabhā, ati. Ong namā wah pitaro kastara ya namah swabhā, tlas. Ong praja ppatye ya namah swahā, ulu. Ong pita mahebye nama swabhā. Ong mata mata mahebye namah swabhā. Wrěddhaya. Lemparkan

TEKS
24b. skar, ping, 3. Ktisin toya, ping, 3. Nama, gora, sodanani. Ma, Ong suddhamam swabhā, asta tngěn. Ong atisuddhamam swabhā, asta kiwa. Ong bagyantu pitaro dewa, bagyantu pitaro ganam, bagyantu pitaro sarwa ya namah swabhā. Pabrěsihān, Pang ayantu pitaro dewa, ayantu pitaro ganam, ayantu pitaro sarwa ya nama swabhā. Tlas iki. Hulun sang tabye manusan idā anědā lugrahā, tan kěneng ila-ila, luputā ring tulah carik, tan kěna rajā pati, tan kěṇa rajā pinuluh, utpatā-utpati, apan manusan nira langgana, manuwur banyu mala, aksara gagaduhan sira pande, sira pande aji wsi, hana yan paduka bhatara, wiwit idā saking majapahit, ginawā ka bali, tan liyan sira mpu brahma wisesā, matma-

TERJEMAHAN
24b. Bunga 3 kali. Perciki air suci 3 kali. Nama, gora, sodanani. Mantra, Ong suddhamam swabhā, asta tngěn. Ong atisuddhamam swabhā, asta kiwa. Ong bagyantu pitaro dewa, bagyantu pitaro ganam, bagyantu pitaro sarwa ya namah swabhā. Pembersihan, Pang ayantu pitaro dewa, ayantu pitaro ganam, ayantu pitaro sarwa ya nama swabhā. Selesai di sini. Hulun sang tabye manusan idā anědā lugrahā, tan kěneng ila-ila, luputā ring tulah carik, tan kěna rajā pati, tan kěṇa rajā pinuluh, utpatā- utpati, apan manusan nira langgana, manuwur banyu mala, aksara gagaduhan sira pande, sira pande aji wsi, hana yan paduka bhatara, wiwit idā saking majapahit, ginawā ka bali, tan liyan sira mpu brahma wisesā, matmahan

TEKS
25a. han, pandening apah. Iti panugrahān ngungkab pustaka, mwang anurat, Ong sang hyang naga mileting irěnging matā. Yan sira ngungkab pustakā irěng. Yan ngungkab pustakā pinge, Ong sang hyang naga ghobar ring aku, anak-anaking mata. Analinin, Ong samukgirik padā patāyo. Yan němbenin, pustakā bhatara bhimā. Lawan nakulā sahadewa. Sang hyang darmmā sdahān, surat, bagawan, citra gotra. Swami nira bhatari sarawati, matan, aksara, bhatarendra.

TERJEMAHAN
25a. pandening apah. Ini sebagai permohonan anugrah untuk membuka kitab sastra dan menulis, Ong sang hyang naga mileting irěnging matā. Jika ia membuka kitab ilmu hitam. Jika kitab ilmu putih, Ong sang hyang naga ghobar ring aku, anak-anaking mata. Menyalin, Ong samukgirik padā patāyo. Jika memulai pustaka Bhatara Bima, Nakula, dan Sahadewa. Sang Hyang Dharma Sedahan, surat, Bhagawan Citra Gotra. Suami nira Bhatari Saraswati, matan aksara, Bhatara Indra.

TEKS
25b. agama priñci. Nyan tutur agama priñcining pamaksān, mwang i pamangku, wnang ingangge ring pura, mwang salwiring ring pura paněmbahān. Spih antuk tutur kusuma dewa mwang dewa tatwa, apan ida sang sadaka, kalugrahāntuk bhatara brahmā, wnang amrayascita jagat, wamasuwatan, sakalwiring kabeh, mwang ngragayang agama tirtane ring bali, mwang pasuk ngawětwang ika sarwa dewa, ika doning salwiring babantěn, patut masirāt dumun antuk tirta pabrěsyan, pakaryan dujangga, brahmana, wiku, pandikta, sane pus ring aji, mpu, apa krana mangkāna, apan lakar babantěn ika, durung pinaruhan, dening suci, mwang campurnya, malih yan katurang baktin malakar ban ngělamit, mamaling nora sida katampi aturane ring bhatara, tur kapastu dening widhi. Mali-

TERJEMAHAN
25b. agama priñci. Inilah uraian ajaran agama pamaksan dan kepada pemangku, wajib digunakan di pura, dan di setiap tempat persembahan. Dilakukan berdasarkan ajaran tutur kusuma dewa dan dewa tatwa, oleh karena sang pendeta telah diijinkan oleh Bhatara Brahma, berhak untuk menyucikan dunia, meruwat segala sesuatu, dan menerapkan agama tirta di Bali, dan memasukkan mengeluarkan dewa, itulah tujuan semua sesaji, wajib diperciki dahulu dengan air suci pembersihan, buatan pendeta bhujangga,brahmana, wiku, pandikta, yang telah sempurna dalam pengetahuan kepanditaan, sehingga bahan-bahan banten itu belum suci dan masih bercampur, kemudian jika dipersembahkan karena didapat dari mencuri maka tidak akan diterima oleh dewa, dan dikutuk oleh Tuhan. Kemudian

 TEKS
26a. h yan ngaturang bantěn kasěbělan, cuntaka antuk pjah sadurung tugtug sěngkěrnya cuntaka, nora katampi bantěn punika, mawali sang madwe bantěn katmah antuk, widine. Malih yan nanding bantěnnya magambahan tur sambilang maciplakan arěpin sane tanding nora katampi bantěn ika, apan bantěn ika satmaka campun paridan, yan kaaturang bantěn punika, wentěn sakit kapaica. Malih yan kalaning ngarāja sewala makarya bantěn talěr katmah antuk, widhine. Nyan tingkahing pamaksan pura angamong palinggihe ring pura aywa kirang prayatna, den tětěsakna solah jadmane mabantěn, ka pura, yan hana wong cuntaka lwire polih masuk sajroning panyěngkěr pura kalaning pyodalan ring pura, yadya-

TERJEMAHAN
26a. Jika mempersembahkan banten kasebelan atau cuntaka diakibatkan kematian, sebelum menjelang habisnya masa cuntaka, banten itu tidak akan diterima, malah yang mempunyai banten akan dimurkai oleh dewa. Kemudian jika saat menyusun banten menguraikan rambut sambil mengunyah makanan dan berhadapan langsung dengan susunan banten maka banten itu tidak akan diterima, sebab banten itu seperti telah bercampur dengan kotoran, jika banten itu dihaturkan, maka akan mengalami sakit. Kemudian jika membuat banten saat ngaraja sawala maka juga akan dimurkai oleh dewa. Inilah aturan pamaksan pura yang memegang tempat suci janganlah teledor, dan perhatikanlah perilaku orang yang sembahyang di pura itu, jika ada orang yang cuntaka dapat masuk melalui pagar luar saat upacara di pura berlangsung, walaupun

 TEKS
26b. stun prarainan alit, wnang dosa jadmā ikā, kěnen makarya sěsapuh, caru amañca sanak ring natar purane sane katur ring palinggihe sami, tatěbasan, prascita, maduluran bantěn panyapuh palinggihe, krananing mangkana ida bhatara sāmpun matinggal, ring palinggihe, kaparag antuk sběl. Malih ri kalane parěrahinan, yan wentěn, jadmā sampun duhur polih ngěñcěh sajroning panyěngkěr pura, yan mamalung ngěnahang wastra wnang dosa jadma ika, antuk, caru mañcasata ring natare, ring palinggihe talěr ngaturang panyapuhan, prascita. Nyan priñcining pamangku. Yening pamangku durung masakapan dewa, mwang mawintěn puput, kalugrahā ring ida bhatara brahmā, tan wěnang i pamangku ika munggah ring palinggihan, dewa. Yan ya ma-

TERJEMAHAN
26b. Itu upacara kecil, maka orang itu berdosa, wajib untuk melakukan penebusan, caru panca sanak di halaman pura yang diperuntukkan kepada semua pelinggih di pura itu, tebasan, prascita, disertai banten panyapuh pelinggih, demikian karena dewa telah pergi dari pelinggih itu, karena didatangi oleh kesebelan. Kemudian pada saat hari suci, jika ada orang dewasa yang sempat kencing di dalam pagar pura, jika ia membuka kainnya maka ia pantas untuk dikenakan dosa, adan ditebus dengan caru panca sata di halaman pura, serta di dalam pura melakukan pembersihan panyapuhan dan prascita. Inilah uraian untuk pemangku. Jika pemangku belum masakapan dewa, dan belum selesai mawinten, maka diampuni oleh Bhatara Brahma, namun tidak berhak pemangku itu naik ke altar stana dewa. Jika ia

TEKS
27a. wintěn sampung ping slikur, yen durung polih kalugra ring bhatara brahmā, wisnu, iswara tan wěnang apan jadma ika kari sumuka, nga, yaning purugěn maatinggal, dewa ring parahyangan, kadi kcape arěp. Mwah i pamangku sāmpun puput maupakarā, ri kala ngunggahang bantěn, yan durung polih mabrěsih mawastra anyar tan wěnang i pamangku ngunggahang bantěn, ring plinggihe, yan mawastra dkil tan wěnang i pamangku ika ka purā ngunggahang bantěn, tkě i mangku mangkrug, wnang i pamangku purā, kaějuk, olih i pamaksan purā, raris kěambuhin, antuk, toyan kotor ring gnah makoratan, yan angge pamangku ika, i pamaksan mapahayu purā punika. Mwah salwiring karya agěng, mwah i pamaksan, sinalih tunggil, pitwine sampun puput mawintěn

 TERJEMAHAN
27a. Telah mawinten sebanyak dua puluh satu kali, jika belum diampuni oleh Bhatara Brahma, Wisnu, Iswara, maka orang itu belum berhak karena masih disebut sumuka, jika hendak didekati maka dewa akan pergi dari tempat suci, seperti yang dikatakan di depan. Dan pemangku telah selesai menjalankan sesajen, pada saat menaikkan banten, jika belum sempat membersihkan diri dan memakai kain yang baru tidak berhak sang pemangku menaikkan banten ke palinggih, jika memakai kain yang kotor maka pamangku itu tidak boleh pergi ke pura dan menaikkan banten, jika ia datang dengan kumal, maka pamangku itu harus ditangkap oleh pengurus pura, kemudian diguyur dengan air kotor di tempat buang air besar, jika pamangku itu digunakan oleh pamaksan untuk menyucikan pura itu. Dan setiap upacara besar dan pamaksan salah satunya, sesungguhnya telah selesai mawinten

TEKS
27b. jadma munggah ring palinggihe, nurunang upakaraning dewa, yan tan saking pituduh i pamangku, srote angungkulin srěnggi, nga, ring pura-pura sami. Mwah salwiring karya agěng, sakramaning tukang bantěn, yan tan sampun mawintěn, mwah panugrahan antuk ida bhatara brahmā, wisnu, maheswara, makarya bantěn, yadyastun ngunggahang bantěn, nora siddha katampi ikang bantěn, apa mawin mangkana, apan ida bhatara brahmā, wisnu, iswara makahayuning rāt, kabeh, apan, siwā tiga mraga upti stiti twi. Malih yan wentěn, jadmā mrěbat ring purā, ring kalaning prěraina tur jadma i mamisuh patikacuh i pěmaksan kabeh, ngtuk jadmā ika makakalih kablěsang tur kadandā jadma makakalih, antuk upakara kadi ne ring arěp, yanning poli-

TERJEMAHAN
27b. Orang yang bertugas naik ke palinggih, menurunkan sesajen bagi para dewa, jika tidak dari nasehat pamangku, disebut telinga mendahului tanduk. Dan setiap upacara besar, segala pekerjaan tukang banten, jika belum melakukan pawintenan, walaupun diizinkan oleh Bhatara Brahma, Wisnu, dan Maheswara untuk membuat banten, tetapi jika ia menaikkan banten, maka tidak akan bisa diterima, apa sebab demikian, karena Bhatara Brahma, Wisnu, dan Iswara sebagai penjaga seluruh dunia, oleh karena beliau sebagai siwa tiga sebagai lambang penciptaan, pemeliharaan, dan peleburan. Kemudian jika ada orang yang bertengkar di pura, pada saat upacara dan orang tersebut mengeluarkan kata-kata kasar kepada pengurus pura, tegur kedua orang itu dan keluarkan dari pura serta keduanya dikenai denda, seperti sesaji yang dijelaskan di depan, jika sempat

 TEKS
28a. h mrěbat tur mayuddha kang siniratan ning natar purāne dening rāh, agěng dandanya, ngaturang caru mañca klud, ngaturang padudusan, ring palinggihe, ring widhi ngatu-ngaturang pěměndak, tur ngaturin sang pandita aji, aturin muputang bantěne sami. Malih yan wentěn jadma katangěhan, maděměnan ring pura, tur ninimanin, mwah makrama manti yan punika cměrnya, satmaka wang pjah ring purā, punika yan sida antuk mapāhayu, wnang anyut pura ika sami ring sgara, jadmā ika wnang danda pati sakātma. Mwah yaning salwiring pura akběn antuk, durmamanggala lwire, yan karusak dening linus, karubuhin dening taru, kailir dening toya agěng, karusak dening gni, wnang macaru mañca klud, ngaturang karya guru piduka, tkeng manyawang palinggih sane ru-

TERJEMAHAN
28a. Bertengkar dan berkelahi sampai meneteskan darah serta jatuh di halaman pura, maka dosanya sangat besar, wajib menggelar caru panca kelud, upacara pedudusan pada pelinggih, kepada semua dewa menghaturkan upacara pemendak, dan memohon kepada sang pendeta untuk menyelesaikan semua sesaji. Kemudian jika ada orang dipergoki sedang bermesraan di dalam pura, sampai-sampai berciuman dan bersenggama, maka itu sangat tercemar, disamakan dengan orang yang mati di pura, hal tersebut jika sedia untuk dibersihkan, wajib semua pelinggih tersebut dihanyutkan ke laut, orang tersebut wajib dihukum mati. Dan jika semua pura rusak karena bencana, seperti, rusak oleh angin ribut, dirubuhkan oleh pohon tumbang, dihanyutkan oleh air besar, terbakar oleh api, wajib untuk melakukan pecaruan panca kelud, melakukan upacara guru piduka, dan harus membuat pengganti pura yang rusak

TEKS
28b. sak, tan dados anggo. Pupulata dumun, yen sampun puput maděg pangěntosnya sane rusak ikā gnahang tur gěsěngaknā, mapralina arěngnya, pusadanan dening cangkir nyuh gading. Dulurin sasayut durmamanggala, prascita, raris anyut ring toya agěng, ring sgarā wnang. Malih yan wentěn jadmā tdun tur lětuh, wnang kně panyasapan ring palinggihe, kna tatěbasan solas katur ring bhatara, yan wentěn jadmā mnek ring palinggihe pangaloke ngaku dewa, wnang pintonin baan awu bulu sapangkoning tangan koro kwehe, dulurin canang paminton, mwah pras daksina, yan tan tumamah gnine ring iya, jati dewa maraga riing iya, swene mapinton dening gni sapanginěngan, yan tumamah gnine ring iya, dudu dewa maraga, wnang jadmā ika kadandā, tur mapahayu parhyanga-

TERJEMAHAN
28b. Dan tidak bisa dipakai. Selesaikalah dahulu, jika pura pengganti telah rampung maka pura yang rusak itu dipindahkan dan dibakar, arangnya dilebur, tempatkan di dalam cangkir dari kelapa kuning. Dilengkapi dengan sesayut durmanggala, prascita, kemudian harus dihanyutkan ke lautan. Kemudian jika ada orang kotor turun, wajib memberikan panyasapan untuk palinggih, dikenai tebasan sebelas untuk dipersembahkan kepada dewa, jika ada orang yang naik ke palinggih dan mengaku sebagai dewa, wajib orang itu dipintoni dengan abu bulu pada kedua tangannya, dilengkapi dengan canang paminton dan pras daksina, jika ia tidak terbakar, maka sesungguhnya dewa ada pada dirinya,, lamanya mapinton dengan api yaitu, satu putaran, jika ia terbakar oleh api itu, dewa tidak bersedia, wajib orang tersebut dikenakan denda, dan menyucikan tempat suci

TEKS
29a. n ika, dening caru pañca klud manyapuh mrascita palinggih sami. Mwah palinggihe karusak wong ngaku dtun, tatěngkěpe dening wong wdan, mwah wimuh, mwah toyan tibakaněn gěngan, mwah srosrohan ucapnya ical punang dewa, ring palinggihnya sami mantuk ring gunung agung, ring palinggihe ika, kasiluman dening buta- buti, pisaca gana, tan marenang adakkakěn gring, sasab mrana, ring jang druwe panyungsung ika, jadmane sane munggah ring gdong, mwah i balyan, engengan, wnang kadandā patinikěl, tur mapahayu parhyangan ika, sakadi ngaturang pamlaspas di bungā. Makapanyěmbah jagat ring bali, angangkus agamane ring buwana ngaran, tingkahi tatigā, siwā ngaran, wisa, siwa ngaran panyungsungan, darma ngaran karahaywan, tirta ngaran to-

TERJEMAHAN
29a. Itu, dengan caru panca kelud membersihkan dan menyucikan semua pelinggih. Dan palinggih yang dirusak oleh orang yang mengaku sebagai dukun, gerak-geriknya seperti orang gila dan bingung, dan sebarkan air yang banyak, dan ucapannya senonoh maka dewa akan hilang dari semua pelinggih dan kembali ke gunung agung, tempat pelinggih tersebut diduduki oleh bhuta kala, pisaca gana, yang akan menyebarkan wabah penyakit, mara bahaya, kepada para abdi penjunjung itu, orang yang berani naik ke ruangan suci, dan dukun gadungan, wajib dikenai denda, dan membersihan tempat suci itu, seperti melakukan upacara pemlaspasan. Sebagai rasa sujud bakti orang-orang Bali, yaitu pada esensi agama yang ada di dunia, tiga tingkatannya, siwa sebagai wisa, siwa yaitu pemujaan, dharma adalah keselamatan, tirtha adalah

TEKS
29b. ya-toya hning ngaran kusuma utamayang. Dewa ngaran, bhatara, ika dwaning ring sanggah kamulan, nya marongan tatiga, gnahe nunas tirta kakuluh matangnya nagran, guru ibu, paddhā ngaran, sane ring gumine, pusah, desā, dalěm, tiga-tiga juga, ring tingkahe manyiwi, ika kabeh kanugrahing ring ida bhatara brahmā, ring kuna, katmah dening siwa tiga, siwa buddha, bujanggā, wnang matitahang dewa, pitra, sarwa buta, wnang sang bujanggā ngrowak ngělětuh bumi, sang guru bujangga, jatinya, sang sung, nga, nggā, gnah, ru, nga, sañjata, bu, nga, bumi, ja, nga, jati, nggā, nga, rāga, ika ngaran, sad gunna, ling ira sang hyang windhu mwang sang hyang wnang. Malih i pamangku kenken manunas ica antuk jadmane sami, tan wentěn i pamangku, yan i pamangku kari romon makamběn dě-

TERJEMAHAN
29b. Air suci yang disebut bunga yang diutamakan. Dewa adalah bhatara, maka dari itu palinggih kamulan berruang tiga, tempat memohon tirtha pakuluh oleh karena itu disebut guru ibu, dan dianggap sama, yang ada di dunia, puseh, desa, dan dalem, ketiganya itu dalam melakukan pemujaan, atas anugrah Bhatara Brahma, dahulu kala, menjelma menjadi siwa tiga, yaitu siwa, buddha, dan bhujangga, berhak memohon kepada dewa, leluhur, bhuta kala, pantas sang bhujangga menghilangkan kekotoran dunia, sang guru bhujangga sejatinya, sang artinya sung, ngga artinya tempat, ru artinya sanjata, bu artinya bumi, ja artinya sejati, ngga artinya tubuh, itulah yang dinamakan sad guna, berdasarkan sabda Sang Hyang Windhu dan Sang Hyang Wenang. Kemudian sang pamangku disuruh untuk memohon anugerah untuk semua orang, namun sang pamangku tidak ada, jika sang pamangku masih memakai kain yang

TEKS
30a. kil, mwah durung mapningan, tkě wnang i pamangku dosā, ngaturang bantěn panyapuhan, ring palinggihe. Mwah malih i pamangku kari romon makamběn děkil, durung polih mapningan masigsig mambuh, matirta, jěg munggah i pamangku ring palinggihe ya mplawa yadyan macěniga, mangkin mangaturang bantěn, tkě wnang i pamangku kaějuk, olih i pamaksan, raris kaambuhin ring pagěnahane ltuh, tur raris kausanang nganggen pamangku, nanghing palinggihe raris kapahayu, antuk pěmaksan sarěṇg sami, apan madaging cměr, purā punika ngaran kasurud pamangku. Yanning patut i pamangku mangda talěr malajahin pasonteng sangkul putih. Soroh mantran maknā caniga, plawa ngingsahin, ceblong, nagingin cěcěpan. Malih jadmane mawasta lětuh nentěn wentě-

TERJEMAHAN
30a. Kotor, dan belum membersihkan diri, maka pamangku itu wajib dikenai dosa, harus mempersembahkan banten pembersih di palinggih. Dan kemudian si pamangku masih mengoceh dan berpakaian kotor, belum sempat membersihkan diri, keramas, dan mandi, malah pamangku itu naik ke palinggih memasang daun plawa dan hiasan ceniga, kemudian menyajikan banten, maka pamangku itu wajib ditangkap oleh pamaksan, dan diguyur di tempat yang kotor, kemudian diberhentikan menjadi pamangku, lalu pelinggih itu harus dibersihkan, oleh semua pemaksan pura, oleh karena telah berisi hal yang tercemar, pura itu disebut kasurud pamangku. Sebenarnya pamangku harus juga mempelajari pasonteng sangkul putih. Segala jenis mantra, untuk sesaji dengan caniga, daun plawa, ceblong, mengisi cecepan. Kemudian orang yang disebut kotor tidak boleh

TEKS
30b. n wehin ka purā ri kalane matirta ne ring purā, jadma gring tan kěcug tambanin sane cukul děkil nika sane matundung dewa, mapwara paněs kang nāgarā. Mapwarā gring beksā kunang jagat doning tan wentěn dados gěnahang ring nagarā. Kalih yan wentěn jadma pantěn punika sane tan dados wehin ka purā i pamangku tan pisan dados nunasang tirta, kaulah ring purā, ya tan dados kajaya-jayain ring sang sulinggih podgala. Apa ya ta lwirnya ingaranan pantěn, jadma ika, yan jadmane lanang sudra marabi ring wong menak wadon, ya makakalih mawasta pantěn, tan sida kasupat dening ida sang sadaka. Yanning i pamangku tunasang tirta wastu i pamangku cěnděk tuwur tur katibanan lara wigna mwah ala kertine ring purā, punika sami, apan ja-

TERJEMAHAN
30b. Disuruh datang ke pura pada saat menerima tirtha, orang sakit tidak dapat disembuhkan dan yang sakit cukul dekil itu yang akan membuat dewa pergi, dan akan membuat negara itu menjadi berbahaya. Oleh karena wabah penyakit telah memenuhi negara itu sehingga negara itu tidak ama untuk ditinggali. Lalu jika ada orang panten yang tidak boleh masuk ke pura maka sang pamangku sama sekali tidak boleh memberikan tirtha, maka ia harus diusir dari pura, ia itu tidak boleh diikutkan dalam upacara majaya-jaya oleh pendeta Siwa. Apakah itu segala yang dikatakan orang panten, jika seorang pria sudra menikah dengan wanita dari kasta tinggi, keduanya disebut panten, tidak dapat dibebaskan keburukannya oleh sang pendeta. Jika pamangku memberikan tirtha maka pamangku akan pendek umur dan akan selalu ditimpa kemalangan dan keburukan di pura, itulah semua, sebab orang

TEKS
31a. dma punika lintang cměr. Saking niti sang hyang darmma sadana, dening mangkin patut pagěh, sapara panghulu, angamong kuna drěsta kuna, ngaran ne sāmpun, presta, ngaran, rahayu, sasannā, ngaran, gěgaman, tingkah sane ngawe rahayu ring desā. Malih gěgměnne dados pamangku, tkě pagěh makarti ring purā, tur marěrisakan ngrisakin, nlasang sarwa misring purā, sasida-sida sane soroh akdik, akdiki, yanning bas agěng karyane, manut i pamaksan nyarěngin nanghing i pamangku mangdā ngaryanin sapolih-polihe. Yanning wentěn jadmā mapanahuran, ring i pamangku abagi, ring pamaksan abagi, ring sang mapanahuran abāgi, yan i pamangku ngambil sami, wnang i pamangku usan dados pamangku, apan dudu mawasta paras-

TERJEMAHAN
31a. Yang seperti itu sangat kotor. Berdasarkan Niti Sang Hyang Dharma Sadana, sekarang harus teguh antara atasan dan bawahan untuk menjaga warisan tradisi yang terdahulu, dresta adalah keselamatan, sasana adalah pegangan, itulah perilaku yang membuat kebahagiaan di dunia. Kemudian kewajiban seorang pamangku, datang dengan rasa teguh sebagai arti dari pura, membersihkan pura, menghilangkan segala yang mengganggu pura, semampunya yang sedikit-sedikit, jika terlalu besar upacaranya, disertai oleh pamaksan pura, tetapi pamangku agar membuat upacara yang sebisanya. Jika ada orang yang membayar, sebagian untuk pamangku, sebagian untuk pamaksan, dan untuk yang membayar sebagian, jika pamangku mengambil semuanya, maka ia wajib berhenti menjadi pamangku, sebab itu dinamakan saling

TEKS
31b. paros, raksā rumaksā. Malih yan wentěn jadmā ngaturang sarwa pangangge wnang lělab sami, nanghing pamaksan sarěng i pamangku ngamběl sami, apan mawasta dwen bhatara, malih i pamangku mandados dranggi irsya, mwah dwe ring won glen, apan i pamangku satata nyongsong dewata kadarma patut manahe makerti, punika wantah mawasta widdhi. Patěh ring bhujanggā bujā, nga, tangan, anggā, nga, ngragayang, i pamangku ngragayang widhi, simpu, nga, ngěmpu ngragayang widhi ring niskala, bhujanggā ngaran sěnggu, spara panghulu sane ngawasayang. Malih sang para panghulu sang rumawos, mayun ring kapagěnahan agama tirta. Ayuning nagarā, apan margginya sang hyang bhaskarā nyunarin jagat, utamanya salir makarya ltuh di jagate punika patut karuruh

TERJEMAHAN
31b. Tolong menolong, saling peduli. Kemudian jika ada orang yang menyumbangkan segala pakaian wajib untuk diterima semuanya, namun para pamaksan dan pamangku mengambil semua, sebab itu dianggap milik dewa, kemudian pamangku menjadi iri dan dengki kepada milik orang lain, karena si pamangku selalu menyambut para dewa maka kebenaran itu patut untuk diutamakan dalam perilakunya, itulah yang dinamakan widhi. Sama juga pada pendeta bhujangga, bhuja adalah tangan, angga adalah perwujudan, pamangku adalah yang melambangkan Tuhan, si mpu adalah penjaga dan mewujudkan Tuhan di dunia nyata, bhujangga adalah senggu, sebagai penghulu yang berkuasa. Kemudian para penghulu dalam perkataannya, selalu memperhatikan keteguhan agama tirtha. Kedamaian dunia, sebab jalannya Sang Hyang Bhaskara yang menyinari dunia, terutama membasmi perbuatan buruk di dunia ini patut untuk ditegakkan

TEKS
32a. lwirnya sane marabi tan patut prěnah tumine tan pěsan dados, mangdā kaprascita ucatiněn ring tutur prěnah rabine sane munggah ring tutur yoga punika yanning salah wětu mangda ring tutur bhagawan gargga ne ulětang, i rěrěh pamarisudan ipun yanning skadi sěple tan wěnang pahayu malih yan jadmā istri tan dandos ngaraja swala yanning polih ka purā punika mawasta ltuh. Iti panugrahan bhatara mahādewa jumněng ring gunung agung turun ring kahyangan běsakih. Sāmpun katon sira maya danawa panugrahane ring i pamangku kul putih parum parā pamangku sami makuuban bumi bangsal kumpul ring kahyangan běsakih, hana pawarah sira sangkul putih ring para pamangku sami. Uduh sira pamangkune sami, rěbakna apan sira dadi pamangku purā, maka dasar

TERJEMAHAN
32a. Adapun yang telah menikah tidak baik mencari bekas istrinya, supaya disucikan dengan prascita diucapkan pada tutur mantan istrinya berdasarkan ajaran tutur yoga, jika salah ucapannya maka supaya mempelajari ajaran tutur bhagawan garga, mencari pembersihannya itu jika berdasarkan kitab sastra tidak boleh disucikan lagi, seorang istri tidak boleh di raja swala jika sempat ke pura, dan itu disebut kotor. Inilah anugerah ajaran dari Bhatara Mahadewa yang berstana di gunung agung yang turun dari pura Besakih. Telah muncul anugerah sang Maya Danawa kepada pamangku kul putih, pertemuan para pamangku yang berkumpul di pura Besakih, adalah nasehat dari Sangkul Putih kepada semua pamangku. Wahai para pamangku, perhatikanlah sebab engkau menjadi pamangku, sebagai perantara

 TEKS
32a. ida bhatara aywa sira momo drěwaka angayat tirta, panuku jiwa makweh babantěn ring kahyangan agung alit mwah ring desa, panghulun desa anggena darmaning kakrěcen, yan sira momo drowaka tan yukkti tapakin widdhi, yan sira tědun kětapak dening buta kapiragan mwah kāla pungu-ungu krañjingin dening dewa kora, tingkah nyapa kadi aku mawah tatwěk. Dewa pamangku kně pastu dening dewa, anmu nira ka skala niskala katěkeng putra-putra kayan sira ngangge kadarmaning pamangku pura.

TERJEMAHAN

32a. Tuhan, janganlah engkau sombong dan durhaka dalam memohon air suci, dalam penebusan jiwa banyak sekali banten yang diperlukan di pura kahyangan agung dan alit serta di pura desa, penghulu desa menggunakan kewajibannya, jika ia berbuat buruk dan durhaka maka dewa tak sedia akan turun ke dunia, jika beliau turun itupun menjadi Bhuta Kapiragan dan Bhuta Pungu-pungu, tingkahnya angkara murka dan angkuh. Maka pamangku akan terkena kutuk oleh dewa, jika ia menjalankan kewajiban sebagai pamangku maka anak cucunya pun akan bahagia sekala dan niskala.