Lompat ke konten Lompat ke sidebar Lompat ke footer

Lontar Shanghyang Siwa Sesana

TEKS
1b. Nihan sanghyang Siwa Sasana kayatnakna, de sang watek sadhaka makabehan, sahananira, para dhangacaryya saiwa paksa, lwir nira, saiwa siddhanta, wesnawa, pasupata, lepaka, sanaka, ratnahara, sambu, nahan lwir nira sang sadhaka saiwa paksa, pramuka sira dhangacaryya wreddha pandita, sri guru pada dhangupadhyaya pitha maha, bhagawantha, nahan lwir nira kabeh, yatika kapwa kumayatnakna mriha makmitana sanghyang agama siwa sasana, maka don karaksaning kabhujangganira, mwang kawinayanira, page/-

TERJEMAHAN
1b. Hendaknyalah Siwa Sasana ini diperhatikan oleh para sadhaka semua, semua Dang Acarya mazab Saiwa yang terdiri dari Saiwa siddhanta, Wesnawa, Pasupata, Lepaka, Sanaka, Ratnahara dan Sambhu. Demikian rincian sang sadhaka mazab Saiwa, terutama beliau dang acarya wreddha pandita, sri guru pata dang upadhayaya pitamaka, bhagawanta, demikian adanya semua, mereka semua hendaknya dengan seksama mengusahakan mempertahankan ajaran Siwa Sasana, dengan tujuan menegakan kependetaannya, dan tingkal laku,

TEKS
2a. -/haning dharmmanira, sela nira, mwang kasudharmmanira, nguniweh teguhaning tapa brata nira, ritan hananing wimarga manasara sakeng sanghyang kabhujanggan, nahan hetu sanghyang agama siwa sasana winakta de sang purwwacaryya wrddha pinandita, ndan lwi ra sang sadhaka dhang acaryya, sang yogya pinaka gurwan, mwang tan yukti pinaka guru, ya ta caritan kramanira rumuhun, nihan lwir nira: sajjana wrddha wehaso, sastrajna, wedaparagah, dharmajjah, sila sampanah, jitendriyah, drdha bratah. Nihan lwira sang sadhaka nung yogya

TERJEMAHAN
2a. berbagai pedoman hidup, kelangsungan usaha-usahanya, perilakunya yang baik, dan dharmanya yang mulia, lebih-lebih pula tetap berlangsung tapa bratanya agar jangan menyimpang dan menyasar dari hukum kependetaan. Itulah sebabnya ajaran Siwasasana diajarkan oleh sang pendeta guru agung pada jaman dahulu. Adapun sang sadhaka, dang acarya yang patut dijadikan guru, dan yang tidak baik dijadikan guru, itulah yang akan dijelaskan terlebih dahulu yaitu: orang sejati yang telah berpangalaman, pandai tentang sastra, ahli weda, mengetahui dharma, bertingkah laku baik, menguasai hawa nafsu, taat menjalani aturan. Inilah sang sadhaka yang patut

TEKS
2b. gawayen, dhangguru padhyaya dening loka, acaryya wrddha pandhita, wrddha ring wayah tuwi, acaryya prajna sabdi kawruh ring wala widya, mwang tarkka wyakarana, acaryya weda paraga, wruh ringangga pangupangga sang hyang catur weda, wruh ring kaswadayan sanghyang sruti smrti, acaryya sthiti gumawe dharmma sadhana, sakta ring kagawayaning yasa dharmma kirtti, acaryya suddha sila, apageh manutta sadhu winaya, pawitra sulaksana, acaryya jitendriya, tan tyaga kasakta ring bhaga wisaya, acaryya sudhira dharaka, tguh ring tapa brata, nahan lwira sang sadhu wnang gawayen dhangupa/-

TERJEMAHAN
2b. dijadikan guru pengajar oleh masyarakat, pandita guru yang senior, senior dalam umur, acarya yang menguasai ilmu bahasa, menguasai bermacam-macam pengetahuan, ilmu logika, tata bahasa dan lain-lainnya. Acarya yang ahli Weda, yang menguasai bagian-bagian Sanghyang catur Weda, dapat menghapalkan Sanghyang Sruti dan Smreti. Acarya yang teguh menerapkan dharma, mampu melaksanakan yasa, dana, dan kirti. Acarya yang suci hatinya, berketetapan hati untuk menuruti tuntunan hidup yang saleh, lagi pula suci, bertingkah laku yang baik. Acarya yang dapat menaklukan hawa nafsunya, dapat melepaskan diri dari ikatan kenikmatan duniawi. Acarya yang tabah, teguh, tetap hati dalam tapa brata. Orang mulia seperti itulah yang patut dijadikan dang upadhyaya.

TEKS
3a. -/dhaya, nga, dhangacaryya krtta diksita, pinaka guru, panadhahan sangskara, mwang bhasma, nahan sadhaka nung wnang dumiksa nangaskara sakala janma, sadhakasa parama, kinaryya nimitta wiku, tumut sadhaka saiwa paksa, sadhaka mangkana krama nira, sirata wiku maha pawitra, wnang sira dhangupadhyaya ngaranira, kuneng sang sadhaka nung sinangguh pangupadhyaya, pilihana jatinira de sang pudghala, ri sdeng nira hyuna saskara, ika ngacaryya sapatuduhi nghulun juga pilihana dledlen, salah siki gawayen guru, sangksepanya, madumpi-dumpi lana

TERJEMAHAN
3a. Yang disebut acarya krta diksita (pandita guru yang sudah didiksa) ialah gurunya guru, tempat mendapatkan sangaskara (penyucian) dan bhasma (abu suci), sadhaka yang berwenang memberikan diksa sangaskara kepada sesama manusia ialah keturunan sadhaka terus menerus, yang memang disiapkan untuk menjadi wiku, mematuhi dharma sadhaka mazab Saiwa. Sadhaka yang demikian itu, adalah wiku yang maha suci dapat disebut dang upadhyaaya (guru besar). Adapun diteliti keturunannya oleh sang penganut mazab Saiwa ketika ingin mendapatkan sangaskara. Hendaknya acarya yang aku tunjukan (kepadamu) juga dipilih. Perhatikan dengan sungguh-sungguh bila memilih salah seorang untuk menjadi guru.

TEKS
3b. juga, de ya ning sisya mangungsi guru, aywa tka ngnaken guru, ya tan pawitra laksana nira, pet maka guru, aparan ta phalaning manambah ring kadi sira, wiku maha pawitra, nyapan tahang kwa linganta, nihan kottamanya, kapawitraning guru sulaksana. Laksmi duh kasahasrani, sapara paparasanam, paratre naraka nasti siwa loke mawapnuyat. Nihan kadi wyaning tlas diniksa dening dhangacaryya wiku mahapawitra, huwus wrddha pandhita, byakta ilang mala kalusaning wang, athawa tan kataplan dening wighna sabhaya, duhka wedhana, lu/-

TERJEMAHAN
3b. Kesimpulannya, hendaknya sisya ikut berperan dalam usaha mencari guru. Janganlah anakku……Apakah pahalanya menyembah sang sadhaka, wiku yang maha suci. Mungkin demikianlah pertanyaanmu. Inilah keutamaan kesucian berguru kepada guru yang berbudi luhur. Laksmi duhkha sahasrani. Samsara papa nasanam. Paratre naraka nasty. Siva lokam avapnuyat. Inilah kemuliaannya dia yang telah didiksa oleh dang acarya. Yaitu wiku yang maha suci, pandita yang sudah senior, ialah hilangnya noda kecemaran orang itu. Atau ia tidak akan tersentuh oleh segala marabahaya, duka nestapa,

TEKS
4a. -/put sangkeng sangsara pataka, pira ta kwehaning pataka ning wwang, yadyan sewu kwehaning papa, sabhumi sasumeru genganya lawan bwatnya, niyata kaweri langanya matmahana mukta wisarjjana, mon diksan de dhangaryya maha pandhita, gati nyan lalu kapawitran sang sadhaka pandita maha wisesa, wnang umilangaken papaning sisya, dumehnya mangkana, ya ta pilihana dhangupadhyaya wnang makagurwaning sisya, ayywanang nang guru, nyapan tahan kadurus ngwang deni kadurlaksananing guru, ngaranya, umungsir guru maminta diniksan dening sadhaka mudha

TERJEMAHAN
4a. bebas dari sengsara malapetaka. Berapapun banyaknya beban orang, berapapun besarnya, meskipun seribu banyaknya, sebesar bumi dan gunung Semeru besarnya dan beratnya, tentu akan lenyap menjadi hilang sama sekali. Bila didiksa oleh pendeta guru maha pandita. Besar benar kesucian sang pendeta guru maha agung, mampu menghilangkan papa muridnya. Sebab itu maka hendaknya dipilih pendeta guru yang dapat dijadikan tempat berguru oleh sisyanya. Janganlah berguru kepada guru yang berbudi rendah. Boleh jadi orang akan terlanjur dipengaruhi oleh sifat-sifat aib sang guru bila mendatangi seorang guru, memohon agar didiksa oleh seorang sadhaka yang buruk tingkah lakunya,

TEKS
4b. dur naya, sadhaka mudha ngaranya, alpa sastra, dusprajja, kurang wiweka, nirwicaksana, pisaningun wruha pakretaningaji kdhik kdhik, ingdya durmeda mawiparya ya, lumud, jugul, jadha linglung, lengleng bingung, kumwa prekretinya, yeka sadhaka mudha, nga, acaryya duryasa, nga, adharma, crol niccha prakrtinya, ambeknya mada moha, durtta murkka madulur katungka, irsya matsara kimbhuru, geng raga, mretha wadami, dyasa wuwusnya, sinahajaring kadursilan, durniti durwinaya, wimukha ring ayu, melik ring kagawayaning yasa, manasasar kenga/-

TERJEMAHAN
4b. sadhaka yang bodoh artinya, yang tidak banyak mengetahui sastra, yang kurang berpengetahuan, yang kurang pertimbangan. Lebih-lebih lagi seorang sadhaka yang tahu sedikit-sedikit saja pengertian yang terkandung dalam pengetahuan, sehingga ia bodoh, sering salah, ditambah lagi bebal, acuh tak acuh, linglung, melongo, kaku, bingung, iri. Bila demikian perilakunya maka itu adalah sadhaka bodoh namanya. Acarya duryasa ialah acarya yang tidak melaksanakan dharma, curang, berbudi hina, congkak, mabuk yang menyebabkan ia bersifat lirih, angkara murka serta jahat, iri hati, tampak cemburu, “mretha wadami” yaitu segala kata-katanya tidak apat dipercaya. Serta pula dengan berbudi buruk, tidak memperhatikan tuntunan berbuat sesuatu, memalingkan muka dari yang baik, benci pada pekerjaan yang berbentuk yasa, menyimpang

TEKS
5a. -/gama rasa, ninda hyang mwang brahmana, drowi ring mitranya, talpaka ring gurunya, masampe ring yayah mwang bibinya, yapwan hana sira sadhaka kumwa kramanya, yeka sadhaka duryasa, nda tan yukti gawayen guru, de sang mudgala, aparan kari dosaning wiku mudha duryyasa, tan yukti guruaning rat, dumiksa ari sakala janma mahyun wikwa, nyapan tahan kwa linganya, nihan alanya mpih, katatwani kang wwang mudha tan wruhing nayopadeya, mwang parartha mwang tan wnang rumaksa dharmma, watning wiparyyaya yanya, matmahan patipurug manganaken gawe ayu, niya/-

TERJEMAHAN
5a. dari ajaran agama, menghina Tuhan dan Brahmana, bersikap bermusuhan terhadap teman, menentang guru, menghina ibu dan bapaknya. Bila ada sadhaka yang demikian perilakunya, itulah sadhaka duryasa. Itulah yang tidak benar untuk dijadikan guru oleh seorang yang Mudgala. Apakah lagi dosanya wiku yang dungu dan kurang mantap tidak benar dijadikan guru oleh orang banyak, melaksanakan diksa pada setiap orang yang ingin menjadi wiku. Mungkin demikian pertanyaanmu. Inilah buruknya. Dasarnya orang dungu, tidak tahu petunjuk-petunjuk tuntunan hidup dan kasih sayang kepada orang lain dan tidak sanggup melaksanakan dharma karena bingungnya sehingga menjadi terantuk kesana kemari jika malakukan suatu kebaikan,

TEKS
5b. -/tatmah dosa, namattana manamu dewa dhenda, rapuh ning dewa dhendha, mangdadyaken klesa, nirartha kahnenganya wkasan, nahan halaning mudha, kunang halaning duryasa, ikang wwang jnek ri ngadharmma, duma patiwasnya, mamreddhyaken kweh klesanya, mwang geng ning papanya, pamengaken babahaning naraka loka, agyagyan, mapalaywan, arepa mukti pancagati sangsara, nahan ta alaning duryasa, sang ksepanya, ikang wwang mudha duryasa, nga, tan hana gamananya, tan tiba ring naraka loka, ya tan mudha duryasa jatini kang wwang, ya tan tiba ring yama loka, amba/-

TERJEMAHAN
5b. selalu mendapat dosa, sehingga mendapat hukuman dewa. Bila hukuman dewa telah mengusut, akan menjadi aib, ia tak berguna dan akhirnya membisu tanpa kata-kata. Demikian bahaya kebodohan itu. Adapun bahayanya “duryasa”, tetap terlena dalam perilaku yang melawan dharma, tertutup hatinya, mengembangkan aibnya, dan besar papanya, membuka lebar-lebar pintu narakaloka dengan tergesa-gesa, berlari-lari ingin mengecap “pancagati sangsara”, mustahil akan berubah menjadi tingkah laku yang baik. Itulah sebabnya orang bila dungu, duryasa perilakunya, tidak patut diusahakan oleh seorang penganut ajaran, sehingga tidak diterima pada alam Naraka. Ia itu sebenarnya manusia bodoh, ia tidak diterima di alam Yama.

TEKS
6a. -/nya, tan wurung mamukti papati sangsara, pisaningudya mahelya mulem amaring kasugatin, ya ta mawangyan sahana nira padha ngacaryya, mon bhusana, nda tan yukti patan guru sang pudghala, sangksepanya sang tlas menget, aywa sira maguru ringadhama sadhaka duryasa, basama kelu tibeng yama laya, tuhun tikang sadhaka, kadi lingku nguni tambeyan, swikara peten guru, ikang wiku mahapawitra suddha pandhita juga sembahenta, mwang dumiksaha. Tlas kojaran sang sadhakanung yogya pagurwana, kuneng getakna tingkahning krama sang sadhaka sampun dhangu/-

TERJEMAHAN
6a. tidak bisa dihindari akan menemukan kesengsaraan, kesimpulannya orang yang sadar, janganlah berguru pada seorang sadhaka yang hina dan duryasa, boleh jadi akan terseret ikut jatuh ke Yamaloka. Hendaknya hanya sadhaka yang aku sampaikan dahulu saja usahakan dengan sungguh-sungguh dicari untuk menjadi guru. Wiku yang maha suci, pandita bersih saja hendaknya kamu sembah dan mendiksa kamu. Telah kusampaikan sang sadhaka yang wajar dijadikan guru. Akan tetapi ingatlah tingkah laku Sang Sadhaka yang telah menjadi guru utama

TEKS
6b. -/padhyayan sira caritan kramanira, ya ta sira dhangacaryya, sidamdawa gawayen pagurwana, nda haywa ta sira gya lumkas manahas karanira, mon turung nipunak ri ya, mwang turung tasak ri tatwa sanghyang kabhujangan, athawa yan turung niscaya ri rama sanghyang siwagama, aywa siragya lumkas, apayapan, tan dadi ring dhangupadhyaya, amuranga sanghyang kasiwatwan, kuneng deya nira, prakrtining sarira nira waswasen, rumuhun, rapwan tan katona ngamung, ndya deyanira dumleh prawretti, sugyan kwa linganta, nihan kramna mpih, dlenta hananing guna dosa

TERJEMAHAN
6b. beliaa apa yang telah diceritakan tentang apa yang dilakukan. Bila ada dang acarya yang pantas dijadikan tempat berguru, janganlah hendaknya ia tergesa-gesa melaksanakan diksa bila ia belum sempurna dalam pekerjaan dan belum matang tentang hakekat ajaran kependetaan, atau belum yakin benar akan isi ajaran Siwagama. Janganlah ia tergesa-gesa berbuat, sebab dang upadhyaya tidak boleh hanya menjadikan tanda dan bermaksud membawa kesana kemari ajaran Kasaiwan itu? Adapun usahanya ialah amat-amatilah pekerti diri sendiri terlebih dahulu agar tidak tampak ngawur. Bagaimana caranya mengamati perilaku itu? Boleh jadi demikian pertanyaanmu. Perhatikan akan adanya “guna” (sifat-sifat baik) dan dosa

TEKS
7a. ring awak, swikaran gonging sarwwa guna wehen parisuddha, aryyaken sahaning dosa, jnengakna sanghyang kabhujanggan, inget-ingeten, mula madhya wasananya, kriya sang sadhaka wehen samapta, pahenak byaktaning padarthanya, saha prayoganya, pahayun ta kapagehaning karmma mwang sila nira, nguniweh kasadhuning winaya nira mwang kasudharmma nira, kuneng sadhanaking pamagehana ri ya, hana sanghyang trikaya paramartha ngaranya, gegen sang sadhaka, Iwirnya nihan: Kayika wacika scewa, Manacika strasiyaka, Subha karmma niyowyantu,Trikayami kawyatesa. Tri Kaya, nga,

TERJEMAHAN
7a. pada dirimu, usahakan dengan sungguh-sungguh perkembangan semua sifat-sifat baik dan biarkan supaya menjadi suci. Tinggalkanlah segala macam dosa, tegakkan kependetaan itu, ingat-ingat awal, tengah dan akhir dari padanya. Tugas sang sadhaka selesaikanlah. Buatlah mudah isinya dan penggunaanya. Buatlah lebih baik kelangsungan akan tugas-tugas dan budi pekertinya, terlebih-lebih tentang keluhuran budi, kecerdasan akal dan kesudarmannya. Adapun sarana untuk mempertahankan itu ialah apa yang disebut trikaya paramartha, pegangan sang sadhaka. Diantaranya ialah: Kayika wacika scewa, Manasika stratiyaka, Subhakarmaniyowyantu, Trikayami kawyatesa. Tri Kaya artinya:

TEKS
7b. kaya wwang manah kaya, sarira wak, nga, sabda, manah, nga, ambek, kaya, nga, laku, ika ta katiga pinasangaken manutana dharmma karyya de sang pandita, kapwawine maka bhumya subha karmma, byaktinya dharmaning kaya, ya sinangguh kayika, dharmaning wak, ya sinangguh wacika, dharmaning manah ya sinangguh manacika, ika ta kapwa siniddhikara maprawrttya rahayu, maka bhumi dharma sadhana, ya kayika wacika manacika, nga, ri pageh nika katiga, yeka sinangguhan trikaya paramartha, nga. ling sang pandhita, ndayanung ta karih, de sang sadhaka rumegepa sanghyang trika/-

TERJEMAHAN
7b. perbuatan orang pikiran dan perbuatan, badan wak adalah kata-kata, manah ialah pikiran, kaya ialah perbuatan. Ketiganya itu hendaknya ditempatkan sesuai dengan usaha-usaha yang berdasarkan dharma oleh sang pandita. Semuanya supaya berdasarkan subhakarma (perbuatan yan baik). Sebenarnya dharma kaya disebut kayika, dharmanya wak disebut wacika dan dharmanya manah disebut manacika. Semuanya itu supaya diusahakan sampai berhasil berbuat yang baik berdasrkan atas pelaksanaan ajaran dharma. Itulah kayika, wacika, manacika. Bila ketiga-tiganya sudah kokoh, maka disebut tri kaparamartha. Demikian kata sang pandita. Apakah lagi yang patut sang sadhaka renungkan tentang trikaya?

TEKS
8a. -/ya, aparan sadananing manuta ring dharmanya, nyapan tahan ta linga sang sadhaka, Om nihan pih, kagege nira, unyangulaha sang sadhaka, mon sampun dang upadhyaya, sarwa kriyodyuta. Protsaha ta sira mangadya sakagawayaning kriya, nityaha sira genga pakaryya yajna puja, japa, mangarccaneng bhatara satata, lota mangabyasa sastra mwangamarahi mangaji, magawaya yasa, mwang kirtti, byatka nitya magawe siwa smaranya nityakala, bwat swagata ring sadhaka tamuy, nahanulahanira sang sadhaka dhang upadhyaya, nyang posikaning sabda pajarakna

TERJEMAHAN
8a. Apakah syarat untuk menuruti dharmanya? Mungkin demikianlah pertanyaan sang sadhaka. Om inilah pegangannya. Hendaknya ia harus mantap bekerja, ia harus terdorong memperhatikan segala jenis kerja, Ia selalu meningkatkan membuat yadnya, puja, japa, memuja Bhatara, selalu mendalami sastra agama dan mengajar, membuat yasa dan kirtti, sopan menerima tamu sadhaka. Demikianlah perilaku sang sadhaka yang telah menjadi dang upadhyaya. Inilah sifat kata-kata yang patut disampaikan

TEKS
8b. denira, mujarakna kasthawaning dewa, mwang brahmana, nguniweh kasthawan sang maharddhika wreddha pandita, umucaranakna prakrttaning sastra wakya marahana mangaji, mamicara awala widya, mwangamiweka atatwa parijnana mwangagamokta, masari-saryya aswadhyaya guccarana weda mantra, mwang satya ta denirojar, satya ringutpana, kaspaangujaraken karnna sula, ring para, tan pangujaraken wak parusya mwang pisuna mresawada ring para, ndan aywa ninda para codya ring kapwa nira sadhaka, mwang kapwanira dhang upadhyaya, aywa ninda ring kriya mwang guna lawan brata nira

TERJEMAHAN
8b. olehnya, yaitu membicarakan tentang pemujaan para dewa dan pujian kepada Brahmana, lebih-lebih lagi pujian kepada pandita senior, yang maha bijaksana, menghafalkan perihal ucap-ucap sastra agama, memberikan pelajaran, memperbincangkan segala macam ilmu pengetahuan dan mengkaji pengetahuan filsafat dan ajaran agama, selalu mempelajari dan merapalkan mantra-mantra Weda. Dan ia berkata jujur, setia pada janji dan ia jangan mengeluarkan kata-kata yang menyakitkan telinga orang, jangan berkata-kata kasar, dan memfitnah, dan jangan berbohong kepada orang. Dan janganlah menghina orang, jangan mencerca kerja dan sifat brata

TEKS
9a. kapwa nira sadhaka, kewalya sira ngujarakna satya wakya, mwang madhurasawa komala rum, manohara sarjjawa, nahan lwiraning sabda wuwusakna de dhangupadhyaya, lwirning buddhi sang sadhaka dangupadhyaya, ambek suddha satya sadhu santa, dhreti, ksama pagehakna sang sadhaka, maka pakwanang buddhi dhira lbara ta nityasa, maka bhumi metri, karuna, mudita, upeksa, sama ta dhumana ring rat, aywa sira maka buddhi crol, dhurtta murkka mada mana, moha, ndan aywa sira gong krodha, senghit, magalak ring kapwa nira sadhaka, aywa bhangga irsya katungka matsaryya kimburu ring kapwa nira

TERJEMAHAN
9a. sesama sadhaka. Hanya berkata-kata yang benarlah, dan kata-kata manis, lemah lembut, menarik hati dan bersahaja yang harus ia ucapkan. Demikianlah kata-kata yang seharusnya disampaikan oleh Dang Upadhyaya. Inilah sifat-sifat sang sadhaka yang telah menjadi dang upadhyaya yang harus ditegakkannya. Yaitu pikiran yang bersih, setia, budiman, tenang, tangguh, dan pengampun yang harus dipegangnya teguh dan kuat, beralaskan keteguhan hati, selalu lapang hati, mendasarkan mentri, karuna, mudita dan upeksa dan sayang kepada orang. Janganlah engkau curang, licik, sombong, mabuk, congkak, loba, binggung. Dan janganlah ia cepat marah, galak terhadap teman sadhakanya, janganlah ia keras kepala, iri, busuk hati, cemburu kepada temannya sesama

TEKS
9b. sadhaka, mwang ring kapwa nira dhangupadhyaya, kewalya geng sreddha geng prasadara duga duga, paka budhi sang sadhaka, ring parampara mwang kapwa nira sadhaka, nahan lwira ning buddhi dhangupadhyaya, anghing samangkana juga gegen ta de dhangupadhyaya, dananing kreta diksita, sugyan ta linganta, nihan mpih, aywagya sira lumkas, anghera juga sakareng, yadyastun huwus henak pageh sila nira, mwang winaya sang sadhaka, nguwineh, samapta ring kriya nira tuwi, ndan aywagya juga lumkas, manangaskara, dukan wamtawuh nira, sangksepanya, aywa sang sadhaka lumkas

TERJEMAHAN
9b. sadhaka, dan terhadap temannya sesama dang upadhyaya, tetapi keikhlasan yang mendalam, budi baik, hormat, jujur saja yang menjadi budi sang sadhaka merasa pada seorang dan berlanjut pada yang lain-lain kepada temannya sesama sadhaka. Demikianlah budi dang upadhyaya. Hanya yang demikian itu sajalah hendaknya dipegang teguh oleh sang sadhaka sebagai sarana diksa. Barangkali demikian pertanyaanmu. Jangan juga terburu-buru berbuat, tunggu pula sebentar walaupun perilaku dan disiplin sang sadhaka sudah meyakinkan dan kuat, lebih-lebih pula sudah menyelesaikan tugas-tugasnya, namun walaupun demikian jangan juga terburu-buru berbuat. Hendaknya usianya ditunggu, teliti muda umurnya sang sadhaka untuk

TEKS
10a. kretta diksita, duganwam tuwuh anakbi nira, basama nemu wighnaning lumkas kreta diksita, mon sira tapwan panitiha ring samangka, kuneng deya niran pangantya, yan sampun wrddha nggawayah nira sira lumkas, kuneng ingananing yusa nira, mon sadhaka wet beting kreta diksita, putra potraka pinangkanggeh nira, yapwan gnep limang puluh tahun, hinganing wayah tuwuh nira, yogya lumkasa kreta diksita, kuneng yan tan wkasaning krtta diksita, ahingan nmang puluh tahun tuwuh nira, yogya sira lumkasa krtta diksita, ayu sang kse/-

TERJEMAHAN
10a. kretta diksita. Perkirakan umurnya anak dan isterinya. Berbahaya akan mendapatkan bahaya bila melaksanakan pemberian diksa, bila ia belum mengatasi hal-hal yang demikian, atau akan menggantikan, jika sudah tua umurnya, selanjutnya umurnya, adapun batas umurnya, bila ia sadhaka keturunan dari yang sudah didiksa, maka batas umurnya lima puluh tahun, sudah cukup tua umurnya, boleh melakukan diksa, jika jika tidak selanjutnya melakukan diksa, tapi batas umurnya enam puluh tahun baru ia dapat melaksanakan diksa, baik

TEKS
10b. -/panya, aywa sang sadhaka lumkas kreta diksita, mon lagi yowana, mwang lagi yowana nakbi nira, aywa lumkas kreta diksita, mon srti nira turung maren raja swala, yan sampun tlas matuha kalih, lumkasa sira dumiksana, nahan henhaning wayah nira lumaksana kreta diksita. Ring huwusning prapta wayah sang sadhaka, yan gnep tahuning tuwuh nira, irika ta sira lumkas kreta diksita, aywa sangsaya, parekna tang mudgala tang siwambha diksan, manganakna ta sira diksopacara, magawaya dewa greha, kundha, sthandhila, mapa/-

TERJEMAHAN
10b. yang melaksanakan, janganlah sang sadhaka menjalankan diksa bila masih muda anak dan isterinya. Janganlah melaksanakan diksa bila isterinya belum berhenti datang bulan. Bila kedua-duanya sudah cukup tua umurnya, maka ia dapat melaksanakan diksa. Demikianlah usianya yang dapat melaksanakan diksa. Apabila telah tiba usianya, saat itu ia dapat melakukan diksa, dan jangan ragu-ragu. Hadapilah yang menyucikan dan alat-alat diksa itu, mengenakan pakaian upacara diksa, membuat Dewagrha, Kundha, Sthandhila,

TEKS
11a. -/rekna siwopakarana, lwirnya, bhasma, ganitri, guduha, kundhala, wulang hulu, brahma mutra, ambulungun, pawwahan, camara, argha, tripada, sangka, ghanta, jayaghanti, ika ta kabeh, siwopakarana, anung drwya sang sandhaka, tlas masna pweka kabeh, parekakna tang sisya kamna sangskaran, ndan humera ta mpu sakareng, ikang wwang masna gawayen pudghala, pilihana rumuhun, aywa nangnang sisya, aywa wawang winikwan, kuneng de ya sang sandhaka dumle lwiraning yogya sisya nihan. Punya janma, maha prajna, satya wak, sacu

TERJEMAHAN
11a. mendekati Siwapakarana, seperti bhasma, ganitri, guduha, kundhala, wulang hulu, brahma mutra, ambulungan, pawwahan, camara, argha, tripada, sangka, ghanta, dan jayaghanti. Itulah semua Siwopakarana, yang mesti dimiliki oleh Sang Sadhaka. Kemudian tunggulah sebentar. Orang yang datang hendak menjadi murid supaya dipilih terlebih dahulu. Jangan asal memilih murid, jangan tergesa-gesa menjadikannya wiku. Adapun sang sadhaka dalam meneliti macam-macam murid yang boleh didiksa adalah sebagai berikut, bersifat sosial, orang bijaksana, setia pada ucapannya, yang memiliki kesusilaan,

TEKS
11b. sila, sthira dhairyya, swami bhaktya, dharmma wista, tamo nidhih. Nihan lwiraning wwang pilihen gawayen sisya, wwang suddha janma, maha pawitra kawwanganya, wwang satya wacana tan mrahsadita, wwang sujana tuhu-tuhu maharddhika, wwang prajna, wruh mangaji, wwang satwika sadhu buddhi, wwang susilapageh ring winaya, wwang sthira sthiti ring ngabhipraya, wwang dheryya dharaka nyelaken suka duhka, wwang satya bhakti matuhan, nguniweh ring wwang matuha, wwang mahyun ring kagawayaning dharmma karyya, wwang magapeh magawe brata, wwang jnek wruha miweka sastra, nahan lwir ning wwang gawaye/

TERJEMAHAN
11b. teguh pendirian, setia bhakti terhadap pasangan, teguh pada dharma tanpa noda. Demikian macam orang yang dipilih menjadi murid, orang yang suci, sangat suci keturunannya, orang yang setia terhadap ucapannya, tidak berbohong, pandai dalam ilmu, orang yang benar-benar berjiwa besar, orang mulia, berpengetahuan luas, orang yang susila, tegas dalam hal siasat, orang yang kuat menahan suka dan duka, orang yang setia terhadap atasan, apalagi terhadap orang tua, orang yang gemar melaksanakan ajaran dharma, orang yang teguh melaksanakan tapa, orang yang teguh dengan ilmu pengetahuan dalam sastra, demikianlah macam orang yang dijadikan

TEKS
12a. -/n sisya, yogya diksan, lwirning tan yogya diksan, yadyan brama wangsa, bhasmangkara jati nikang wwang, aywa sinangskara mon tan yogya diksan de sang guru, ndya lwirnya, wwang cutaka, wwang kuci angga, wwang maha duhka, cutaka janma, nga, wwang taluwah, lwirnya, wwang pinaka niwedya, wwang pinaka saji, wwang dana kalaning ghraca karyya, sawa widana, wwang gawaning sawa, pamawa wwe rahupning sawa, wwang tadhah wuk, wwang wlyan winli uripnya kalaning madosa, wwang binandhana, wwang pinanjara, rinantae, ginantung, pinasar, wwang hurung bela, wurung tinewek, hu/-

TERJEMAHAN
12a. murid yang patut disucikan. Adapun yang tidak boleh disucikan: meskipun keturunan brahmana dan benar-benar bhasmangkara, orang itu jangan didiksa oleh guru. Oleh karena, orang cuntaka, orang cacat tubuh, orang selalu duka, cuntaka orang itu namanya. Orang hina, seperti orang yang dijadikan kurban, orang yang dijadikan sesaji, orang yang diserahkan pada waktu melakukan upacara sawa widana, tukang pemikul mayat, pembawa air pencuci muka mayat, penadah darah, penadah barang naziz, orang belian, dibeli hidupnya pada waktu dihukum, orang yang dipenjarakan, dirantai, digantung, dipasarkan, orang yang gagal dibela, batal ditusuk,

TEKS
12b. -/wus winaweng pamanggahan, smasana, catuspata, wwang malabuh pasir, malabuh parang, malabuh wwe, malabuh bahni, tapwan mati, wwang kalebu ring sumur, kalebu ring patoyan, wwang dinyus hulunya ring mutra lawan purisa, wwang sinyukan wwe mukanya dening padhamwaning stri, wwang inmukan pinamwangken dening adhamajanma, wwang timbha, ingisingan ingeyehan mukanya, kuneng dinulangan purisa mwang ngeyeh, wwang tinpak, tinampyal, dinedel sirahnya, mwang mukanya, dening pujut, bondan, kake sangrahi kunang, ika ta kabeh, cutaka ja/-

TERJEMAHAN
12b. setelah dibawa kelapangan, kuburan, catuspata, orang yang ditenggelamkan ke dalam pasir, dihukum pancung, ditenggelamkan ke dalam air, dibakar, orang yang belum mati: orang tenggelam jatuh ke sumur, jatuh ke kakus, orang yang disiram kepalanya dengan air kencing dan kotoran, orang yang disiram air cucian perempuan, orang yang dibungkus cawat oleh orang hina, orang timbha diisi dan disiram air kencing, juga yang disiram kotoran dan air kencing, orang yang ditapak, ditempeleng kepalanya dan mukanya dengan cemeti, diikat dan dijambak rambutnya. Semuanya itu cuntaka janma namanya.

TEKS
13a. -/nma ngaranya kunang patita walaka ngaranya, wwang manembah ring adhama janma, amangan tdhahnya, sinuyuran kuneng, wwang manembah ring cutaka janma, manembah ring tapodhara, wwang mangasraya ring adharma janma, wwang amikul dhampa wimana sdheng hana manunggang, wwang mamikul palana, padaraksa, padamwan, kalasa, tilam pramadhami, yeka patita walaka, nga, muwah sahananing wwang sadigawe, nga, tumut rangadah kriya, nga, salwiring sudra candhala mleccha, sudra, nga, wwang banija krama, wulu-wulu, banija krama, nga, adagang, alampuran, atagana, amalyan

TERJEMAHAN
13a. atau orang patita walaka namanya. Orang yang menyembah terhadap orang yang hina, memakan makanannya, digunting rambutnya, juga yang diguyur, orang yang menyembah kepada oang cuntaka, menyembah kepada tapadhara, orang yang berlindung kepada orang yang nista, orang yang memikul bangku tempat duduk yang sedang ada yang menduduki, tukang pikul palana, padaraksa, jemuran, tikar, tikar permadani. Semua itu patita walaka namanya dan segala orang sadigawe. Sadigawe berarti turut dengan rangadah kriya, berarti segala yang sudra, candala dan mleca. Sudra berarti orang banija krama dan wulu-wulu. Banija krama berarti berdagang, alampuran, atagana, amalyan,

TEKS
13b. buncangaji, salwirning madya lawli, ya banija krama, nga. Wulu-wulu adyan, angendhi, apandhe, salwirning ngamandhe, hundhaagi, maranggi, jala graha, angukir, anglukis, angapus, majahit, awayang, menmen, ijo-ijo, amidu, amacangah, anggodha, arakren, ika ta kabeh, candhala, nga, mwangamahat, ajagal, amalanten, amuter, acukit, adulit, amdel, adasa, ika ta kabeh, asta candhala, nga, mleccha, nga, apandhe mas, walyan, kdhi, juru turih, ika ta kabeh mleccha, nga, kuneng yan hana sadaka/-

TERJEMAHAN
13b. buncangaji. Segala yang menjual belikan dagangannya, bajija namanya. Wulu-wulu adhyan, angendhi, pande, segala macam pande, arsitek, pembuat sarung keris, jalagraha, mengukir, melukis, angapus, menjahit, membuat wayang, menmen, ijo-ijo, penggoda, arakren, itu semua Candhala namanya, memahat, menjagal, melempar, memutar, mencungkil, mendulit, memukul, membudak, semua itu asta candhala namanya. Mleca berarti pande emas, dukun, banci, juru turih, semua itu mleca namanya. Demikian pula kalau ada keturunan brahmana

TEKS
14a. -/ngsa, tumut ri karyyaning sudra, mwang candhala, yeka janma sadi gawe, nga, apan salahur, nga, janma kuci angga, nga, wwang ala, kapalang wuwuhnya, lwirnya, wwang wala, wungkuk, wayang, wujil, dremidari, lampang, bule, wlang lmpir, widang, ika ta kabeh, kuci angga, nga, maha duhka, nga, wwang wikara sariranya, dening duhkanya, lwirnya, wwang kostan, edan, ayan, manca, lajwa, wluh, bhusul, bwalen, busung, tahipaden, tan lanang tan wadon, nguniweh wuta, tuli, bisu, dungis, umbung, tlihen, timpang, kthepingkel, singkel, kbeng, kaha/-

TERJEMAHAN
14a. ikut dengan pekerjaan orang sudra, orang candhala, itu manusia sandigawe namanya, sebab salahur namanya. Manusia kuci angga berarti orang cacat tubuhnya, seperti orang wala, orang bungkuk, kayang, kerdil, dremidari, lampang, albino, belang lampir, widang, semua itu kuci angga namanya. Maha duhka berarti orang yang menderita tubuhnya oleh karena sengsara, seperti orang kusta, gila, ayan, manca, lajwa, wluh, bisul, bwalen, busung, tahipanden, tidak laki tidak perempuan, apalagi yang buta, tuli, bisu, cungik, umbung, tlihen, timpang, kejang, singker, kbeng,

TEKS
14b. -/n lwiring wikara de ya, yeka janma maha duhka, ri pasamuhan ikang wwang, mangkana kabeh, yeka janma durlaksana, nda tan yogya ika gawayen sisya, mwang mamudgala, sangksepanya, aywa diniksa ika dena dhangupadyaya, apan simbaktin molihayala, wwang gankapalitan klesa papa ngwang yan sambahen denya, ya matangnyan aywa sang sadhaka dumiksaning wwang durlaksana, mwang aywa sang sadhaka dumiksa wwang huwus diniksan de dhang guru waneh, diniksan dening sadhaka tapwan kreta diksita, aywa dumiksa wwang awusta sangskara ma/-

TERJEMAHAN
14b. semua itu namanya cacat menderita, itulah manusia maha duhka. Segala orang seperti itu, manusia durlaksana namanya. Tidak patut dijadikan murid dan disucikan. Kesimpulannya, jangan disucikan mereka itu oleh Dhangupadyaya, sebab jangankan mendapat rintangan, bahkan mendapat dosa dan sengsaralah kita kalau disembah olehnya. Itulah sebabnya jangan sang sadhaka memberi penyucian kepada orang durlaksana. Dan janganlah sang sadhaka mensucikan orang yang telah didiksa oleh Dhang Guru yang lain, didiksa oleh Sadhaka yang belum kreta diksita. Jangan mendiksa orang yang telah melakukan upacara penyucian,

TEKS
15a. -/naru ri sang tapodhara, nda tan yukti mangkana, manusun sang skara, lawan muwa aywa dhangupadyaya, dumiksa wwang samanya janma, tan jatining brahmangsa mwang bhasmangkura, brahmangsa, nga, brahmana kula, putri potrakaning wipra jati, ya brahmangsa, nga, maka kula-kula sadhaka, wet beting wiku saiwa sogata, anak putu kapwanakan kuneng, yeka sinangguh bhasmangkura, nga, ika wwang lyan sangke rika, yeka samanya janma, nga, nda tan yogya sang skaran tumute prakretining, sadhaka, kuneng ya karahyunya magurwa, dhiksan de dhang guru, tu/-

TERJEMAHAN
15a. memohon restu kepada Sang Tapodhara. Tidak benar tingkah seperti itu, menyusuni upacara suci. Lagipula janganlah dhang guru mendiksa orang keturunan biasa, bukan brahma wangsa dan bukan bhasmangkura. Brahma wangsa berarti keturunan brahmana, putra putra pandita sejati, itulah brahma wangsa namanya. Bhasmangkara berarti memang keturunan sadhaka, berasal dari pandita Siwa Budha, apakah itu anak, cucu dan juga keponakan, itulah yang disebut bhasmangkura. Orang yang lain dari itu, orang biasa namanya, tidak boleh diupacarakan seperti yang berlaku bagi sadhaka, namun jika keras keinginannya berguru, didiksa juga oleh Sang Guru

TEKS
15b. -/hun aywa inudara, sama sang skaraknakna, ambadaru juga pryogyanya, kapunta caraka kapangguhanya, tanilwa ring sinangguh sadhaka, nda tanilwa sikadhara, mwang tanpa nandhanga siwopakarana, apa kari alaning dumiksa samanya janma, ndya dosanya ya pwamilwing sadhaka, nyapan tahan ta kita, nihan wihalanya, ya pran hana sira dhangupadyaya dumiksa samanya janma, milwing sadhaka, mangdadyaken maha pralayaning rat, mwang haru haraning praja, yukti ta sira pahemakna, de sang para dhangacaryya, wredha pandhita, pinangen sang para dhangupadyaya, pitamaha, prapitamaha, bha/-

TERJEMAHAN
15b. namun jangan “inudara”, sama saja upacara penyuciannya dengan yang sederhana saja. Hanya mendapat restu saja. Kapunta caraka gelarnya. Tidak ikut disebut sadhaka, tidak memakai Sikadhara dan tidak mengenakan Siwopakarana. Apakah bahayanya mendiksa orang kebanyakan? Betapa dosanya kalau menjadikannya sadhaka, agar engkau ketahui bahayanya. Kalau ada Dhang Upadhyaya melakukan diksa kepada orang kebanyakan, dunia menuju maha qiamat dan negara menjadi hura-hura. Sebenarnya ia disidangkan oleh para Dhang Acarya, Pendita senior, dan para Dhangupadyaya, Pitamaha, Prapitamaha, Bhagawanta,

TEKS
16a. -/gawanta, deyaning mahon kapwa malinggieng sabha, amacaha sanghyang siwa dharma, mwang sanghyang siwa sasana, wehen karenge de sang sadhaka samuha, anung donya ri tan hanani ngamana manangga waya karma mangkana, tibana ta pidana, gurunya mwang sisyanika, dening mamigraha gurunya, patatan de sang sandhaka kabeh, adapana namanya ndug sangskara, waluyakna namanya walaka, alapana kriyanya mwang Siwopakarannya kabeh, huwus pwa pinucca, uyan ta de sang prabhu, bwangen tundhungena mareng nusantara, aywa wineh mangantya

TERJEMAHAN
16a. mintalah kepada sidang pertemuan, berkumpul dalam sidang umum, memecahkan tentang hukum pandita Siwa dan mengenal tata laksana Pandita Siwa agar diperdengarkan kepada sadhaka semua. Adapun tujuannya adalah adanya ketidak tentraman melakukan perbuatan seperti itu. Jatuhkan hukuman pada guru maupun muridnya, karena merusak gurunya. Dikucilkan oleh para sadhaka semua, dicabut gelarnya karena melanggar pensucian. Kembalikan namanya menjadi walaka. Cabut kewajibannya beserta Siwopakarananya semua. Setelah dihapuskan semuanya, kemudian inilah yang dilakukan oleh raja. Supaya dibuang, disuruh pergi keluar wilayah jangan diperkenankan bertempat tinggal

TEKS
16b. ring bhumi jawa, kumwa deyaning mamucca gurunya, kuneng sisyanika, ngandanen ring rwi walatung, bwangen de sang prabhu mareng sagara, wawana plawa, prapta pwayeng lod pokanata griwanya, pasahen mwang lawayanya, angganya mwang sirsanya, tibaken ri tlenging payonidhi, ndan mangkana ta dosaning dwanitinama diksita, tan rinakwa pamangguhnya papa duhka, hinganyan lalu tiwasning sadhaka, paksa nipuna, kunang lwara sang tunipuna sadhu pajarakna, ri tlasnira madumpi-dumpil, wwang yogya sinambah dening sisyanda aywa tampu sangsaya ri kalkasanig diksa widhi,

TERJEMAHAN
16b. di pulau jawa. Demikianlah cara menghukum gurunya. Adapun muridnya, ikat pada duri kaktus, dibuang oleh raja kelaut memakai sampan. Setelah sampai ketengah laut pancung kepalanya, pisahkan dari tubuhnya. Badan dan kepalanya, buang ketengah samudra. Nah demikian dosanya memberi nama diksa dua kali. Tak dapat tiada akan mendapat papa sengsara. Kesimpulannya, ikhlas hati sang sengsara. Ikhlas hati sang sadhaka yang berjiwa bijaksana tetap tegak seperti gunung. Demikianlah hendaknya. Setelah selesai hal itu, marilah kita bicarakan sekarang tentang orang-orang yang benar-benar suci dan bijaksana, setelah ia memikirkan masak-masak terhadap orang yang patut dijadikan sisya. Hendaknya engkau jangan ragu-ragu melaksanakan “Diksa Widhi”,

TEKS
17a. parenakna mudgala, lumarisa diksana sakweh kdhiknya, tlas pwa mpu kreta diksita, sang guru panengguhning sisya ring kita, nda aywa ta mpu wismrti ring dharmaning sadhaka pinaka guru, silan ta pintonakna ring rat, ndya dharma sang sadhaka pinaka guru tutanangkwa, nyapan tahan kwa linganta, nihan pih, deya sang sadhaka guru, majara dharmaning sisya, mwang mudgala, maweha kriya, mohuta ring sisya aningra, laksana, mawaraha ring dharmanya, aywa wimarga sake kabhujangganya, kumwa deya nira marah-marahi sisya, mwang buddhya sang guru ring sisya, aywa krodha, aywa lobha, a/-

TERJEMAHAN
17a. dekatkan pada upacara penyucian. Teruskan diksa banyak atau sedikitnya. Mungkin engkau mempunyai banyak sisia, namun janganlah sampai engkau lupa pada kewajiban sebagai sadhaka yang dijadikan guru. Tingkah lakumu perlihatkan kepada dunia, bagaimana kewajiban Sang Sadhaka yang menjadi guru yang patut diikuti. Agar engkau ketahui, saya memperingatkan. Nah inilah kewajiban sang sadhaka guru. Membicarakan kewajiban sisia dan mudgala. Memberikan pekerjaan kepada para murid pada kewajibannya. Janganlah menyimpang dari Kabhujanggan. Demikianlah caranya mengajar kepada murid dan budhi sang guru kepada muridnya. Jangan rakus,

TEKS
17b. -/ywa parusya, aywa irsya, aywa drowi ring sisya. Krodha, nga, abhimana magalak, masenghit tumoning sisya, lobha, nga, mahyun mamunpunana wastu drewyaning sisya, mwah capalawangan, nga, mamalu, mamrep, manampyal sisya. Capala wuwus, nga, majaraken karnna sula, sapata, pisuna, ring sisya, irsya, denggya, matsarya, kimbhuru, bwat iryan ring sisya. Drowi, nga, mangupaya halaning sisya, maka nimitta ingsa karma, mwang raga dwesa. Murkka, nga, crol kuhaka mada, mana kadungka, pinaka srayanya ala maring ngalaning sisyanya. Ingsa-ingsa karmma, nga, makira-kira ri kapatianya, ma/-

TERJEMAHAN
17b. jangan mencaci maki, jangan iri hati, jangan khianat kepada sisia. Krodha berarti selalu galak, marah kepada murid, Lobha berarti ingin memiliki benda kepunyaan sisia. dan Capalawangan artinya, memukul, menerkam, menempeleng murid, Capala Wuwus artinya berkata-kata sampai keras, pitnah pada murid, irihati, dengki, sakit hati, cemburu, menanamkan iri hati kepada murid. Drowi berarti berusaha mencelakakan sisia yang menyebabkan suka membunuh dan membenci. Murka berarti, dusta, jahat, mabuk, tinggi hati, pikiran kotorlah yang menjadi sahabatnya. Selalu membayangkan kepada sisianya. Ingsa Karma berarti merencanakan untuk membunuh,

TEKS
18a. -/matyani kuneng, mahyun manimbata, mranga, nuduka. Raga, nga, makira-kira maka nimitta raga wisayanya, mahyun kalahala, lumakwa manyidra ring tanaya dharaning sisya, saha cihna kunang, makuren makridha cumbana mwang anakbining sisya. Dwesa, nga, mangupaya halaning sisya, maka nimittang iliknya, moghaten mamucca, atenan dhanda, aten sahasika sangke dulegnya, ring sisyanya, ika ta kabeh, sisya drowi, nga, aywa sang wiku makambekika, duryyasa, nga. Kunang deyan ta, aywa mamucapucayan sang guru umneng tomon sisya kalaran manmu duhka, aywa lwir tanu/-

TERJEMAHAN
18a. termasuk pembunuhan, ingin menikmati tanpa menghadapi kesulitan. Raga berarti merencanakan untuk menjadikan kepuasan hawa nafsu, keinginan jahat dengan jalan curang, menghendaki anak gadis sisia dengan alasan mengawini, melakukan senggama, bercumbu rayu dengan anak istri sisia. Dwesa berarti berusaha mencelakakan murid, karena dengkinya ingin menghapus, menghukum melakukan dosa, berlaku sadis terhadap sisianya. Janganlah sang wiku melakukan pekerti seperti itu. Hina namanya. Yang patut engkau lakukan, adalah, janganlah sang guru berhati kejam, melihat murid papa sengsara mengidap derita. Jangan bersikap

TEKS
18b. -/ninga tumon sisya salah sila mwang bhawanya, aywa ndurusaken, sisya tan wruh ring krama, aywa ginumohut ring sisya, magawe papa karmman de patitanya, aywa nangguh patita ring sisya, mon tan byakta cihnanyan patita, aywagya kumaniscaya ri sisya ri bratanya, aywa tan parcaya, yan kateher byaktaning silanya, aywa ninda pracodya ring sisyanta, aywa mucca sisya yan tan sakaya dosa, aywa mucca sisya sulaksana, maka nimeta krodha mwah ngabikta, aywa nganumata sisya, patita sake sradhanta mwang sih ta, sang ksepanya, mon kita mucca sisya, aywa tan manut kra/-

TERJEMAHAN
18b. seolah-olah tidak tahu terhadap murid yang salah tingkah laku dan pekertinya. Jangan dibiarkan murid itu tidak tahu terhadap kewajibannya. Jangan ragu-ragu memberi teguran kepada sisia. Adalah perbuatan dosa membiarkan ia jatuh. Jangan menganggap seorang sisia patita jika tidak jelas faktanya, Jangan cepat-cepat yakin percaya terhadap tingkah laku dan warta murid. Jangan tidak percaya kalau benar-benar terjadi bukti dari tingkah lakunya. Jangan menghukum cambuk muridmu. Jangan menghukum murid tanpa nengetahui tata cara denda dan dosa. Jangan mencegah murid yang bertingkah laku baik karena marah dan dengki. Jangan belas kasihan kepada siswa tercela dan buruk laku yang disebabkan oleh kepercayaan dan kasih sayangmu. Kesimpulannya, kalau engkau menghukum murid jangan hendaknya tidak tahu

TEKS
19a. -/ma dosa, mon kita nganumata, aywa tan panuta ujaring agama, kuneng yan hana sisyanta, hingupawada dening kapwanya sadhaka, aywagya kita mamituhu, bhasa malebok gatining para codya, kuneng deyan ta mariksana, maran katon kasuddhinya, dlenlen tuhu tan tuhuning dosanya tanyanen prihen sarjjawanya, yapwan tan ulih kita mariksa sisyanta, ther tanaren panyodyaning para, swikaranta sisya, kon magawaya sapatha, pangadesana yan tan tuhu patita, kuneng pagawayakna sapata, ring siwa greha, ring agni kundha, ring lingga, ring parhya/-

TERJEMAHAN
19a. Jangan tidak menurut perilaku yang berdosa. Jangan sampai tidak tahu tata cara yang ditetapkan menurut ajaran agama. Namun kalau ada muridmu yang dimarahi oleh sesamanya ditempat umum, jangan cepat-cepat engkau percaya, terpengaruh oleh sesamanya ditempat umum, jangan cepat-cepat engkau percaya, terpengaruh oleh bunyi dan tingkah laku para pencela. Yang patut engkau lakukan periksalah sebaik baiknya. Perhatikan betul betul dosa yang sebenarnya. Tanyakanlah, usahakan mengenal kejujuran kalau tak dapat engkau memeriksa sisiamu, perintahkan kepadanya agar membuat kutukan diri sendiri pada Siwa Greha, pada Agni Kundha, pada Lingga, pada Paryangan,

TEKS
19b. -/ngan, ring Siwa pada sang guru, irika magawaya sapata, kasaksyana de sang guru, mwang dhngen sanak, kalanyan masapata, tlasnya masapata, nda tan kaparccaya dening gurunya pwaya wih, wetning gengning para wada, murangdoha ta ya muwah, swikaran madewasraya, manghyanga ring silagre, ri punwa tirtha, ring samudra tira, ring guha ring tapowana, nahan parana dening sisya, lawasanya lungha, sewu pitung puluh dina, kuneng mon tan pamangguh wighna ring sapata kala, mwang sahinganing dewa sasana kala, tan tuhun ya patita, aywa pinucsa dening guru, yan pamanggih wighna pwa sahinganing sa/-

TERJEMAHAN
19b. di kaki Siwa, didepan sang guru, di sana melakukan sumpah. disaksikan oleh guru dan sanak keluarga ketika bersumpah. Setelah melakukan sumpah, jika tidak dipercaya oleh gurunya, karena besarnya celaan yang ditimpakan dari orang banyak, maka pergilah menjauhkan diri lagi, melakukan dewasraya, memuja dipuncak batu yang tertinggi, ditempat tirta utama, ditepi samudra, di dalam gua, di hutan pertapaan, di sanalah tempat yang didatangi oleh murid. 1070 hari. Bila selama itu tidak mendapat bahaya seperti ketika sumpah yang diucapkan, namun tak terhalang selama melakukan dewa sasana kala, tidak patut ia dihina. Jangan dihukum oleh sang guru, jika menemukan marabahaya karena kutukan

TEKS
20a. -/pata, mwang dewasraya kala, puccan de sang guru, aywa inanumata, kuneng helyaning sadhaka hingupawada dening kapwa sadhaka, nirupadrawa sehinganing lawasnyan padewa saksi, tan tuhu ika patita, ikang sadhaka mangupawada ri gatinya, tar walesana juga, puccan dening gurunya mwang dhngen sanaknya, apayapan walatkara ri diksa padhanya sadhaka, ikang mangupawada purwwa, puccan aywa hinanumata dening gurunya, kumwa sasananya ling sanghyang agama. Yapwan walaka mapawreti mangupawada, ri dhang acaryya, manangguh patita, swikaran ta dening gurunya, ika sadhaka katka/-

TERJEMAHAN
20a. dan ketika dewasraya, dihukum oleh sang guru, dan keluarganya sebab sama dengan merusak diksa. Sadhaka yang mencemarkan tadi harus dihukum oleh gurunya, tak dapat diampuni. Demikian peraturannya, yang tercantum dalam Agama. Bila walaka yang melakukan penghinaan kepada dhang acarya, menuduh patita, sedangkan tidak benar tuduhan itu, hendaknya gurunya mendesak agar sadhaka yang dituduh itu melakukan dewa saksi menghadap ketimur. Bila tidak nyata kebenarannya, janganlah dihukum oleh sang guru. Itu Sadaka

TEKS
20b. -/n para dada, kon madewa saksi kuneng yapwan katon byaktanya, aywa pinucca de sang guru, ikang walaka mangupawada, pinidhana de sang prabhu, menana denira, sirsanya, pasahaken, lawan kawandhanya, aywa wineh tiba ring rat, angganya, rahnya, sirahnya, bwangen mareng lod, tibaken ring tlenging payonidhi, kumwa dhendhaning walaka, mangamuk sangskaraning sadhaka, nga, Hana wwang mangupawada ring sadhaka, winalingnya tan wet nget brahma kula, mwang bhasmangkura, tuwi sudhanta jatining sadhaka maruhun, paranuswa desaning yayah renawya, mwang kakinyandunya kuneng, ika mangapawada,

TERJEMAHAN
20b. pada waktunya diperintahkan untuk bersumpah walaupun kelihatan kekeliruannya, tidak boleh disucikan oleh gurunya. Walaka yang menghina itu dihukum oleh raja, dipancung kepalanya, dipisahkan dari tubuhnya. Darahnya maupun kepalanya dibuang kelaut, dilemparkan ditengah samudra. Demikianlah hukuman walaka yang menghina terhadap sadhaka, merusak diksa sadhaka namanya. Ada orang menghina sadhaka dengan menuduhnya bukan keturunan brahmana dan tidak memakai bhasma dengan abu, namun benar didhiksa keturunan sadhaka itu oleh gurunya, selidikilah tempat tinggal orang tuanya. Jika benar orang tuanya adalah sadhaka dan nenek moyangnya, orang yang menghina itu harus

TEKS
21a. -/ngawada, walesen purwwa wat, dhandakwa, asalah tuna ngaranya, yan stri mangapa wada ring sang sadhaka, manangguh patita, manangguh tan brahmakula, bhasmangkura, kramanya de sang guru, kon madewa saksya tang sisya, purwwa wat, kunang yan tan polih pangapa wadaning stri, ikang stri pidhanan de sang prabhu, teweren lidhahnya wehen malyanga, tan dukana pasa wsi dhingabang, dening apuy, tuntun weh katona dening wwang akweh, puter tpining awan, aywa linraputan maka ingan patinya, numwa pidhandanya, padha mwanga ngarwwana ring sadhaka, nahan tmahaning pangumawa dasa

TERJEMAHAN
21a. dibalas dengan melaksanakan dhiksa menghadap ke timur. Dendanya adalah tuna namanya. Jika wanita menghina terhadap sadhaka, menuduh rendah derajatnya, menuduh bukan keturunan brahmana dan tidak melakukan bhasmangkura, menurut peraturan, sang guru menyuruh melakukan Dewa Saksi menghadap ke timur. Jika tidak benar tuduhan wanita itu, wanita tersebut dihukum raja. Dipotong lidahnya, diberi logam, ditekan dengan tali besi yang sedang membara. Giring agar dilihat orang banyak. Diikat dipinggir jalan. Jangan terbatas penyebab kematiannya. Menemukan hukumannya dengan pasangan perempuannya pada Sadhaka, begitulah disebutkan sepuluh

TEKS
21b. caka, tanurung manmu pamalesning panyodyanya, sangksepanya, yawat sang sadhaka, inapa wada, tawat madewa saksi, yawat wwang mangapa wada ri dhangacaryya, sang sadhakanya, mon tapodara, mon laki-laki, mon stri, sahasika ngupawada, yan tan sayata cihna wyakti, tawat deningi napawadhanya, tanurung manemu duhka dening panindanya ring para, ya ta matangnyan aywa sadigawe jati ni kang wwang, nyapan tan kawalesan. Iti Siwa Sasana. Babon piniki kasurat olih Wayan Kahyun, duk puput, isaka, 18/-

TERJEMAHAN
21b. caka, tidak luput menemukan balasan perbuatannya, atau pun, jika Sang Sadaka terkena celaan, segera melakukan sumpah, jika orang yang mencela Dhangacarya, Sang Sadaka, walaupun orang muda, walau lelaki, walau perempuan, semua mencela, jika tidak ada bukti yang benar, mengenai celaannya itu, tidak sampai menemukan penderitaan oleh hukumannya pada orang lain. Itulah jadinya jangan dipercaya apa yang dilakukan oleh orang itu, walaupun tidak dibalaskan. Ini Siwa Sasana. Naskah asalnya ditulis oleh Wayan Kahyun, selesai pada tahun Saka 1803.

TEKS
22a. -/03. Puput sinurat mandun, ring rahina, bu, pa, wara krulut, titi, pang, ping, 13, sasih karo, rah, 4, tenggek, 1, isaka, 1914. Tanggal masehi, 26, Agustus, 1992. Sinurat olih sangapanlah, I Ktut Sengod, saking Desa Pidpid Kaler Dawuh Margga, Wargga Pasek, kadesaan Pidpid, Kacamatan Abang, Kabupaten Karangasem. Hnging ksamakna ngwang alpa sastra.

TERJEMAHAN
22a. Selesai dituliskan kembali pada hari Rabu Paing wara Krulut, perhitungan tanggal ke tigabelas, bulan kedua, rah 4, kepala tahun 1, tahun saka 1914. Tanggal masehi, 26 Agustus 1992. Ditulis oleh I Ketut Sengod dari Desa Pidpid Kaler barat jalan, warga keturunan Pasek, Kedesaan Pidpid, Kecamatan Abang, Kabupaten Karangasem. Tapi maafkan hamba yang kurang memahami sastra.